Autor: Dariusz Sieczkowski (bohemistyka)

1. PRADZIEJE ZIEM CZESKICH

Pierwsze ślady człowieka neandertalskiego na ziemiach czeskich pochodzą sprzed 250 tys. lat . Ówczesne warunki klimatyczne cechowały się występowaniem trwających kilkadziesiąt lat okresów zlodowaceń na przemian z okresami kiedy klimat był cieplejszy niż dziś. Naturalną barierą zatrzymującą lodowiec były Karpaty i Sudety, przez co ziemie czeskie nigdy nie były całkowicie zlodowaciałe. Pradawny człowiek prowadził koczowniczy tryb życia. Z okresu sprzed około 100 tys. lat p.n.e. pochodzą znaleziska wskazujące, iż neandertalczyk miał niskie, płaskie czoło, nie potrafił pionowo trzymać głowy a jego chód był chwiejny. Polował głównie na tury, dzikie konie i inne pradawne zwierzęta. Neandertalczyk nie umiał mówić, choć wydawał niewyraźne dźwięki, znał ogień.

Gdy kończył się paleolit człowiek potrafił już mówić, wytwarzać ozdoby oraz używać stworzone przez siebie już nieco bardziej skomplikowane narzędzia. Gromady łowców gromadziły się przed 25 tys. laty p.n.e. w rejonie tzw. Bramy Morawskiej, zwłaszcza w miesiącach letnich, gdyż przebiegał tamtędy szlak wędrówek zwierząt. Znaleziska archeologiczne dowiodły, iż znano już wtedy obrzęd grzebania zmarłych, grób na Przedmościu na Morawach był wspólny na około 20 osób, ogrodzono go szczękami i piszczelami mamutów.

W okresie neolitu nastąpiły kolejne przeobrażenia w życiu człowieka. Możemy mówić o początkach gospodarki wytwórczej. Potrafiono już uprawiać zboża i rośliny warzywne, tryb życia stał się bardziej osiadły. Rozpowszechniło się rzemiosło ceramiczne. Pierwotne wspólnoty rodowe przekształcały się w zalążki plemion. Zmienił się również sposób pochówku zmarłych. Do grobu wkładano dary, im ktoś był ważniejszy w hierarchii, tym więcej miał darów. Z początku rolnicy grzebali zmarłych bezpośrednio w ziemi, gdzieniegdzie w późniejszym okresie rozpowszechnił się zwyczaj palenia zwłok i składania popiołów do urn.

W epoce brązowej nastąpił podział na dwie kultury: unietycką i madorowską. Powstanie tych dwóch kultur było wynikiem dalszago ciągu przeobrażeń ustroju społeczno-gospodarczego. Powstawała indywidualna własność prywatna.

Okres od 1400-1300 p.n.e. charakteryzuje występowanie na ziemiach czeskich i południowo-zachodniej Słowacji ludu kultury łużyckiej - najbardziej rozwiniętej wczesnej kultury między Łabą a Bugiem. Ludność nie żyła w jaskiniach ani lepiankach bowiem wiedzieli jak budować warowne grody, znali brąz. Zajmowali się rolnictwem z hodowlą i rzemiosłem. Zwykli osiedlać się w grodziskach budowanych na trudno dostępnych terenach. Można zaryzykować stwierdzenie, że nie byli to prasłowianie, ale Germanie.

W latach 700-400 p.n.e. na ziemiach czeskich i słowackich pojawiły się plemiona scytyjskie. Czas ten wiąże się z rozwojem przetwórstwa żelaza i zwie się go "epoką żelaza". Z przetopem tego metalu wiąże się udoskonalenie broni, co z kolei powodowało podporządkowywanie sobie słabszych ludów i kolejne przeobrażenia w strukturze społecznej. W tym czasie powstały pierwsze większe organizacje plemienne.

Około roku 400 p.n.e. do Czech docierają Celtowie wypierając Scytów. Wśród osiedlonych tu plemion celtyckich należy wymienić plemię Bojów, od którego wywodzi się łacińska nazwa Czech Bojohemum czyli Bohemia. Przy obecności Celtów utrzymywała się ludność rodzima, przybierając od Celtów pewne udoskonalenia. Szczególnie daje się zauważyć rozwój garncarstwa i hutnictwa. Celtowie wybudowali pierwsze osady miejskie typu Opiddum, mieli dobrze zorganizowany system religijny, bili monety, w tym złote oraz utrzymywali kontakty z krajami śródziemnomorskimi. Ich szczególne osiągnięcia dotyczą metalurgii, z nowych technik wytopu żelaza zasłynęło wtedy plemię Kotinów osiedlonych na terenie Słowacji.

W I w. p.n.e. od północy plemiona celtyckie zostały zaatakowane przez plemiona germańskie - Markomanów i Kwadów. Markomanowie przejęli władzę polityczną nad rodzimą ludnością. Ich panowanie cechowały ustawiczne wojny z Cesarstwem Rzymskim i przełamanie w IV w. tzw. "Limes Romanus" utworzonej przez Rzymian wzdłuż Dunaju. Silne walki miały miejsce za panowania Marka Aureliusza. Wojska cesarskie dotarły wtedy aż do okolic Trenczyna. Markomani panowali aż do końca IV w. Klęskę Markomanów spowodował najazd mongolskiego plemienia Hunów z legendarnym Attyllą jako wodzem. Najazd zachwiał dotychczasowymi strukturami ludności i przyczynił się do zjawiska określanego mianem "wędrówki ludów".

Możemy przyjąć, iż pod koniec Vw. Słowianie zasiedlili terytorium czeskie. Z nastaniem Słowian łączą się początki feudalizmu. Ten okres jest również czasem ekspansji tureckiego ludu Awarów zwanego także Żuan-Żuan. Ojczyzną Awarów był Turkiestan. W połowie VI w. dotarli oni na tereny słowiańskie. Nie podbili Słowian, jednakże wytworzyli zależność przejmując władzę nad ich elitami. Słowianie wspomagali Awarów w ich podbojach dostarczając wojowników, zaopatrzenie, pełnili role pomocnicze np. budując mosty. Ponadto musieli odpierać najazdy na swoje ziemie plemion germańskich - Gotów i Gepidów. Na okres do 591 r. przypadają podboje m.in. Sirmium i Belgradu. W 591 r. nastąpiła kontrofensywa Bizancjum, której skutkiem było wyparcie Słowian za Dunaj. Nie osłabiło to zapędów awarsko-słowiańskich owocujących najazdem Bałkanów. Sojusz załamał się w 626 r. gdy Słowianie zbuntowali się po nieudanej operacji zdobycia Konstantynopola. Niepowodzenie miało wynikać z nieudolnego dowództwa Awarów.

Już trzy lata wcześniej - w 623 r. przeciw Awarom wybuchło powstanie, na czele którego stanął kupiec frankijski Samon. Powstanie było na rękę zarówno Frankom jak i Bizancjum obawiającym się skierowania ekspansji na ich terytoria. Zakończyło się sukcesem. Część Awarów została wybita, część osiedliła się na terenie Chorwacji, gdzie zasymilowała się z miejscową ludnością. Państwo Samona utrzymało się dośmierci jego twórcy w 658 r. O jego potencjale świadczy zadanie klęski wojskom frankijskim pod nieznanym z położenia Wogatizburgiem w 631 r. Historycy nie określili dokładnie miejsca położenia Państwa Samona, przyjmuje się, że obejmowało Morawy, Czechy, Karyntię oraz część Południowego Połabia i Śląska.

2. PAŃSTWO WIELKOMORAWSKIE

W VIII i IX w. ziemie Czech zamieszkiwał zlepek mniej lub bardziej zorganizowanych plemion-księstw, z których najpotężniejsze były księstwa morawskie i nitrzańskie. W 822 roku Morawianie złożyli hołd wschodnio-frankońskiemu królowi Ludwikowi I. W 845 r. 14 magnatów czeskich przyjęło w Niemczech chrześcijaństwo. Szło za tym zainteresowanie ekspansją na ziemie czeskie, co powodowało konieczność stworzenia dobrze zorganizowanego organizmu państwowego, zdołającego odeprzeć najazdy. W latach trzydziestych IX w. Mojmir I, książę morawski wypędził Pribinę z Nitry, dając podwaliny pod nowe państwo.

Wyzwalanie się państwa spod wpływów frankijskich miało miejsce w okresie rządów Rościsława. Władca ten zasłynął ze zwrócenia się do Bizancjum o przysłanie na Morawy chrześcijańskich misjonarzy znających język słowiański. Był to zręczny krok, bowiem pogaństwo stanowiło pretekst do najazdów wschodnio-frankijskich, a z kolei przyjęcie chrześcijaństwa stamtąd spowodowałoby uzależnienie się państwa od nich we wszystkich ważniejszych sprawach. Mimo początkowych wahań zwrócił się właśnie do Bizancjum. Mimo, że nie było jeszcze podziału Kościoła na wschodni i zachodni istniały wewnątrzkościelne walki o wpływy.

Cesarz bizantyjski Michał III wysłał na Morawy dwóch greckich uczonych Konstantyna-Cyryla i Metodego. Bracia pochodzili z Sołunia, wychowywali się w domu, gdzie było siedmioro dzieci. Misjonarze znali język słowiański, ponieważ wokół Sołunia osiedlali się Słowianie, metodą rozmnażania przenikający swoimi wpływami do miasta. Bracia dostosowali alfabet grecki do języka słowiańskiego umożliwiając tym samym tłumaczenie Biblii i całych tekstów liturgicznych. Konstantyn i Metody objęli misję w 863 r. Jednak już cztery lata później musieli udać się do Rzymu celem wyjaśnienia swojego stanowiska. Konstantyn wstąpił tam jako Cyryl do klasztoru, Metody zaś uzyskał od Hadriana II zgodę na prowadzenie dalszej działalności.

Kler niemiecki, widząc zagrożenie dla swej pozycji oskarżał braci o herezję, ich sytuację pogarszał też fakt zapoczątkowanego przez Focjusza podziału Kościoła na wschodni i zachodni. Kolejny najazd Franków w 869 r. zakończył się upadkiem rządów Rościsława, wziętego do niewoli i oślepionego. Rok później do niewoli trafił również Metody uwięziony dopiero dzięki interwencji papieża.

Nowy władca - Świętopełk osiągnął władzę dzięki Niemcom, był więc niechętny nowemu obrządkowi. Zawdzięczając Niemcom dojście do władzy starał się umocnić niezależność państwa i roszerzyć jego wpływy. Podjął w tym celu szereg wypraw wojennych. Około 875 r. Morawianie podbijają państwo Wiślan i Lędzian, skrawek Śląska a w latach 877-879 również Słowian Panońskich. Ok. 883 r. zajmują Czechy i Dolny Śląsk oraz tereny Serbów Łużyckich. W 885 r, umiera Metody. Po jego śmierci uczniowie misjonarza zostają wygnani z Moraw, na ich miejsce wchodzi kler niemiecki. Część uczniów zostaje sprzedana do niewoli, część osiedla się w Ochrydzie. W tym czasie dochodzi do ekspansji koczowniczego ugrofińskiego plemienia - Madziarów. Legendy o nich przedostawały się daleko na zachód i południe Europy, zwłaszcza kiedy pokonali dagestańskich Chazarów. W 892 r. król niemiecki Arnulf zawarł z nimi sojusz przeciwko państwu Świętopełka. Po śmierci władcy (894) nastąpił jego powolny upadek spowodowany serią najazdów z obu stron.

W 907 roku Państwo Wielkomorawskie ulega likwidacji. Węgrzy podporządkowują sobie Słowian, stopniowo asymilują się z nimi, z tym, że język koczowników ma mocniejszą pozycję niż jezyk Słowian.

3. PAŃSTWO CZESKIE PRZEMYŚLIDÓW

Aneksja Moraw przez Węgry dała impuls do działania innym państwom słowiańskim. Czesi w 896 oderwali się od Moraw jako pierwsi. Posłowie czeskich plemion na sejmie Rzeszy złożyli obietnicę wierności wschodnio-frankijskiemu władcy Arnulfowi.

Pierwszym księciem Czech był panujący do 889 lub 890 r. Borzywój I z rodu Przemyślidów. Przemyślidzi zdominowali inne rody napotykając na opór jedynie ze strony rodu Sławnikowiczów w libickim państewku Zliczan. Borzywój uznawał zwierzchność Świętopełka. Po jego śmierci również król Arnulf potwierdził zwierzchnictwo władzy Państwa Wielkomorawskiego nad czeskimi plemionami.

Po 907 roku do 915 panuje Spitygniew I - syn Borzywoja. Przypisuje mu się założenie dwóch praskich kościołów. Od 915 przez 6 lat władał Czechami Wratysław I, brat Spitygniewa. Jego polityka zmierzała do ograniczenia wpływów z terenów Rzeszy Niemieckiej, gdzie 919 roku rozpoczęła się konsolidacja państwa przez Henryka I. Wratysław zawarł małżeństwo z Drahomirą., z wieleckiego plemienia Stodoran, chcąc polepszyć stosunki z Słowianami Połabskimi. W czasie rządów tego księcia udawało się z powodzeniem odpierać najazdy węgierskie.

Śmierć Wratysława otwierała drogę do władzy dwóm stronnictwom: Drahomiry oraz Ludmiły - wdowy po Borzywoju. Drahomira zapobiegliwie wydała rozkaz zamordowania Ludmiły i sama przez trzy lata pełniła rządy w imieniu nieletniego Wacława, uznanego za księcia jeszcze podczas życia ojca. Od 924 do 935 trwają rządy Wacława urodzonego około 907 roku. Jego głównym priorytetem polityki stało się szerzenie chrześcijaństwa. Kazał zbudować romański kościół (rotunda św. Wita), przeniósł też do Pragi zwłoki Ludmiły, później kanonizowanej, występującej w literaturze jako święta. Roku 929 Henryk I, zawzięty pogromca Słowian Połabskich najechał Czechy i pokonał Wacława. Władca Czech zobowiązał się do płacenia trybutu. Sześć lat później zamordowany został przez swojego brata - Bolesława I. Nie wiadomo co było przyczyną tego kroku, lecz jeśli nie wiadomo o co chodzi, to chodzi o pieniądze, a w tym przypadku o trybut i być może zbytnie opłacanie się Kościołowi. Wacław umocnił pozycję Przemyślidów a wokół jego osoby wyrósł kult, powstało mnóstwo legend na temat rzekomych czynów religijnego władcy, tak że w końcu obwołano go patronem Czech. Świątynia św. Wita, gdzie przeniesiono ciało Wacława stała się miejscem jego kultu. Samo nasuwa się skojarzenie z pewnym polskim epizodem.

Rządy Bolesława I (935-972) wyróżniają się czternastoletnią wojną z Rzeszą Niemiecką. Bolesław nie został w niej pokonany, jednak wycieńczony walką musiał uznać zwierzchność Ottona I w 950 r. Czesi byli wiernymi sojusznikami. Kiedy w 954 r. podnieśli bunt Obodrzyce i Wieleci współdziałali z wojskami Rzeszy w tłumieniu go, mieli także niemały udział w pokonaniu Węgrów w sławnej bitwie nad rzeką Lech (955). Czechy łączyła z Ottonem I luźna zależność trybutarna, Otto nie ingerował w sprawy wewnętrzne kraju. Córka Bolesława - Dąbrowa w 965 została wydana za polskiego księcia Mieszka I. Rok później Polska przyjęła chrzest z Rzymu za pośrednictwem Czech.

Kolejny władca czeski Bolesław II (972-999), syn Bolesława I zasłynął przede wszystkim z unieszkodliwienia rodziny Sławnikowiczów, której wpływów Przemyślidzi mogli się obawiać. Stało się to w 995 roku poprzez napad zbrojny na ich główną siedzibę - zamek w Libicy nad Cydliną - wymordowano członków rodu a zamek zrównano z ziemią. Dzięki temu kraj został całkowicie zjednoczony, a w ręku Przemyślidów znalazła się nieograniczona władza. W roku 973 założono biskupstwo w Pradze, powstały pierwsze klasztory. W tym czasie pogorszyły się stosunki polsko-czeskie. W latach 80 IX w. Polacy zajmują Śląsk. Latem 990 roku doszło do kolejnej wojny polsko-czeskiej, Polaków wspomagały cztery hufce ciężkozbrojne rycerzy niemieckich, Czesi z kolei sprzymierzyli się z Wieletami. W tej wojnie Polska trwale zdobyła dawny kraj Wiślan. Książę Mieszko I zmarł w 992 roku, nie poprawiło to jednak stosunków polsko-czeskich.

Pod koniec X w, w dziejach Czech i Polski zapisała się postać męczennika - św. Wojciecha. Wojciech pochodził z rodu Sławnikowiczów, znajdującego się w opozycji do Przemyślidów, o czym była już mowa wcześniej. Ród ten był poczęty z południowej Polski, prawdopodobnie z Chorwatów. W 968 r. Wojciech skończył urzędowanie jako biskup praski, postanawiając w klasztorze na Monte Cassino zrzec się godności i zostać zakonnikiem. Był przeciwieństwem ówczesnych zakonników, najchętniej odgrodziłby się od ludzi żyjąc w ascezie, zgodnie z najlepszymi ideałami średniowiecza. W roku 995 wymordowano całą jego rodzinę, wtedy też papież postawił mu warunek: powrót na biskupstwo praskie lub misja wśród pogan. Powrót do Pragi z wiadomych względów nie wchodził w grę, więc Wojciech przybył do Polski dopomóc w chrystianizacji bałtyjskich Prusów. Bolesław Chrobry przyjął go chętnie, podobnie jak po masakrze libickiej jego brata Sobiebora. Wraz z innym bratem - Gaudentym, jak chcą kroniki, dokonał masowego chrztu w Gdańsku, później zaś rozpoczął misję w Prusach. Odesłał zbrojnych, głosił wiarę, jednak nie na długo. 23 kwietnia 997 r. w okolicach Cholina zginął zabity przez wieśniaka, którego brat zginął w walce z Polakami. Ciało Wojciecha nabył Chrobry na wagę złota i pochował w Gnieźnie, wykorzystując tę śmierć do wzmocnienia swojej pozycji na arenie międzynarodowej. Najpóźniej w 999r. Wojciech został uznany świętym.

Bolesław II zmarł w 999 r. Gdy panował Bolesław III; Chrobry definitywnie zajął Małopolskę, Śląsk i Morawy. W 1002 panujący zaledwie od trzech lat władca zostaje wypędzony z kraju. Bracia Bolesława Jaromir i Oldrzych (Udalryk) uciekli na dwór Henryka III. W latach 1002-1003 panował wprowadzony na tron przez Polaków Włodziwój (Vladivoj). Jedyne czym zapisał się do czeskiej historii to niesamowite wręcz pijaństwo. Gdy zapił się na śmierć na tron na krótko wstąpił Jaromir, wygnany przez Polaków. Polacy pomogli objąć włądzę ponownie Bolesławowi III Rudemu. Okrutna polityka, w tym wymordowanie rodu wielmożów nie było na rękę Chrobremu. Zaprosił Bolesława na obrady do Krakowa, gdzie kazał go uwięzić i wyłupać mu oczy. Sam wyprawił się w 1003 nad Wełtawę przejmując tam władzę. Idea państwa Słowian Chrobrego nie mogła doczekać się realizacji. Zachowanie polskich załóg i uwarunkowania wewnętrzne powodowały niepokoje w Czechach. Bunt ludności i równoczesny najazd króla niemieckiego - Henryka II zmusił Polaków do wycofania się. Polacy utrzymali Morawy.

Kolejne trzydzieści lat w dziejach Czech są czasem chaosu, bratobójczej walki o władzę, wykorzystywanej przez Niemców. Jaromir - eunuch panował do 1012 roku, kiedy został wypędzony przez Oldrzycha. Oldrzych odzyskał Morawy i przekazał je pod władanie swemu synowi Brzetysławowi. W 1033 uwięziony przez króla niemieckiego i cesarza rzymskiego Konrada II. Po raz trzeci na tron wstępuje Jaromir. Efemeryczne panowanie skończyło się w 1034 r. Na rok wrócił do władzy Oldrzych; Jaromira uwięził i oślepił.

Syl Oldrzycha - Brzetysław I rozpoczął swe rządy w 1035 r. Niebywałą okazję do wykazania się dała mu sytuacja wewnętrzna w pogrążonej anarchią Polsce, gdzie Mazowszem władał Masław a krajem ogarniętym powstaniem ludowym domniemany Bolesław Zapomniany. W 1038 nastąpił katastrofalny dla Polski najazd łupieżczy. Z Gniezna wojownicy czescy wykradli zwłoki św. Wojciecha, splądrowali grobowiec Mieszka I i zniszczyli budowla sakralne w Poznaniu, nie oparł im się także zamek na wyspie Jeziora Lednickeigo. Oderwano od Polski Śląsk, ponadto liczni rzemieślnicy zostali przesiedleni do Czech. Brzetysław ekspandował na ziemie niemieckie, co było przyczyną wojny z Henrykiem III w 1040 r. Książę czeki rozstrzygnął na swoją korzyść bitwę w pobliżu Domaźlic. Henryk III podjął następnego roku ogromną kontrofensywę zmuszając swego przeciwnika do ukorzenia się wobec niego. W 1050 r. Kazimierz Odnowiciel najeżdża Śląsk. Po pertraktacjach region ten wraca do Polski, Odnowiciel musi przy tym opłacać coroczny trybut, ustalony na zjeździe w Kwedlinburgu. Ostatnią decyzją Brzetysława było wprowadzenie w 1054 r. zasady senioratu zapewniającej tron najstarszemu Przemyślidzie. Umiera rok później.

Przez następne sześć lat rządzi syn Brzetysława - Spitygniew II . Utrzymywał jedność państwa, uwięził trzystu morawskich wielmożów. W latach 1055-1077 wypędził mnichów obrządku słowiańskiego. Mnisi odeszli na Węgry. Zdołał jeszcze odeprzeć najazd Bolesława Śmiałego, bynajmniej nie ze względu na swoją siłę a lekkomyślność najeźdźcy.

Przełom nastąpił gdy do władzy doszedł brat Spitygniewa II Wratysław II z rodu Przemyślidów. Od swego ojca Brzetysława dostał wcześniej we władanie część Moraw, skąd w 1056 r. wypędził go Spitygniew II. Po powrocie w 1058 r. znów otrzymał swoją część ziemi ołomunieckiej. Gdy został księciem władzę na Morawach rozdzielił między swych braci - Konrada I Brneńskiego i Otto Ołomunieckiego. W 1063 r. odnowił biskupstwo ołomunieckie. Przeciwko temu protestował jego brat Jaromir-Gebhart. Dwadzieścia dwa lata później biskupstwo to zlikwidowano. Do klasztoru sazawskiego zaprosił znów mnichów liturgii słowiańskiej, sam zresztą Wratysław wspierał obrządek słowiański i był zainteresowany poszerzeniem jego wpływów. Największym sukcesem władcy była polityka w czasie konfliktu o inwestyturę, kiedy poparł cesarza Henryka IV, udzielał mu w tym czasie schronienia, a w latach 1081-84 jego wojsko wpierało Niemców w najazdach Henryka na Rzym. W nagrodę za to cesarz koronował go w 1085 roku w Moguncji na króla Czech i Polski, przy czym koronacja dotyczyła tylko osoby Wratysława tzn. nie była dziedziczna. W sprawach polskich inspirował wygnanie kontrowersyjnego charakterem, lecz genialnego indywidualisty - Bolesława Śmiałego. Następca Śmiałego - Władysław Herman zachowywał się jakby mu nie zależało na południowej Polsce i niektórzy historycy twierdzą, że Wratysław II opanował całą Małopolskę. Od Henryka IV dostał ponadto tytuł margrabiego Łużyc i Bawarii Wschodniej (bavorská vychodní marka). W polityce wojennej nie odnosił sukcesów. Do Czech przyłączono Budziszyn i Zgorzelec, jednak nie udało się opanować trwale Miśnii i Austrii. Powtórna koronacja uroczyście odbyła się 15 czerwca 1086 r. w bazylice św. Wita na Zamku Praskim. W 1088 r. ponownie odnowił biskupstwo ołomunieckie. Zmarł 14 stycznia 1092 r.

Chwilowo tron czeski objął Konrad I Brneński. W tym samym roku 1092 rozpoczął długie na 8 lat władanie Brzetysław II syn Wratysława II. Jego polityka kierowała się ku zdobywaniu terenów polskich - szczególnie Śląska. Polacy za to przenikali na Morawy. Polityce tej sprzyjała słabość księcia Władysława Hermana, który odnowił w osobnej umowie przepis o płaceniu trybutu Czechom. W Czechach likwidowano resztki pogaństwa, sporadycznie pojawiały się wystąpienia antyżydowskie.

Panujący od 1101 do 1107 Borzywój II wiódł boje o polski tron. Obalony przy pomocy Bolesława Krzywoustego i węgierskiego Kolomana. Do władzy dochodzi Świętopełk. Ujmując się za bratem Kolomana - Almusem wygnanym z Węgier. Wspólne z Henrykiem V najazdy kończą się niepowodzeniem. Świętopełk wraz z Henrykiem próbują powetować sobie niepowodzenie na Polsce najeżdżając ją w 1109 roku, pod pozorem obrony praw Zbigniewa. Po bohaterskiej obronie Głogowa wojska najeźdźców podjęły odwrót, podczas którego zostały zaatakowane pod Wrocławiem na Psim Polu , nazwanym tak od zbezczeszczenia zwłok nieprzyjaciół przez psy. Świętopełk zginął podczas odwrotu, a w 1110 Bolesław Krzywousty dokonał odwetowego wypadu na Czechy. Polska przestała im płacić trybut ze Śląska.

Do 1125 panowali na zmianę Włądysław I, Borzywój II i znów Władysław I. Jedynym wartym odnotowania wydarzeniem tego okresu jest śmierć kronikarza Kosmasa w 1125 r. . Dziesięć lat wcześniej w Nysie odbywa się zjazd Krzywoustego z książetami czeskimi, zakończony podpisaniem pokoju. Czechy ogarnia chaos. Dojście do władzy Sobiesława I stabilizuje sytuację. Panujący od 1125 roku zmusił Polaków do płacenia trybutu ze Śląska a w 1126 roku pokonał króla niemieckiego Lotara pod Chlumcem w Rudawach. Polskę wtedy zaczęły nękać niepowodzenia, więc nie stanowiła już zagrożenia. Sobiesławowi udało się rozwiązać problemy wewnętrzne.

Po śmierci Sobiesława I władza przechodzi w ręce Władysława II (1140-1172). Na początku swego panowania stłumił w 1142 r. powstanie części wielmożów i Przemyślidów domagających się wprowadzenia na tron Konrada II Znojemskiego. Na tronie utrzymywał się dzięki wydatnej pomocy władców niemieckich, przez co zmuszony był w późniejszym okresie wspomagać ich w wyprawach na rozbitą wewnętrznie Polskę organizowanych pod pozorem obrony praw Władysława Wygnańca i jego synów a także uczestniczyć w drugiej wyprawie krzyżowej oraz wspomagać oblężenie Rzymu Fryderyka Barbarossy. Za obietnicę pomocy w wyprawie na Rzym zyskał w 1158 r. od Fryderyka I koronę królewską. Jednak pod koniec panowania nie podobała mu się coraz bardziej rosnąca zależność od cesarza niemieckiego. Naciskany przez niemieckiego władcę abdykował w 1172 r na rzecz swego syna Bedrzycha (Fryderyk). Fryderyk Barbarossa nie zgodził się z takim obrotem sprawy i w 1173 wprowadził na tron Sobiesława II. Sobiesław II zwany w Czechach "selský kníže" zasłynął jako obrońca praw prostego ludu, starał się ograniczać pozycję szlachty, próbował też uniezaleźnić się od Niemiec. Taka polityka nie była na rękę ani szlachcie ani cesarzowi Fryderykowi I, który nadał Czechy w lenno Bedrzychowi, temu samemu, co został przy cesarskiej pomocy wypędzony w w 1173 r. Najazdem z 1178 r. Bedrzych I pozbawił Sobiesława II władzy.

Jedenastoletnie panowanie Bedrzycha I (1178-1189) opierało się na zależności wobec cesarza rzymskiego. Roku 1182 miały miejsce w Czechach niepokje wewnętrzne. Szlachta obwołała księciem Konrada Otta Znojemskiego. Cesarz rozwiązał spór tworząc niezawisłą margrabię morawską władaną przez pretendenta do tronu. Bedrzych I urzymał się przy władzy. W 1187 biskup praski Henryk Brzetysław zostaje księciem rzymskim. Rok wcześniej margrabia Konrad Otto Znojemski uznał zwierzchnictwo Bedrzycha., dzięki czemu po jego śmierci w 1189 to on przejął władzę. Panował dwa lata. Zmarł podczas posiłkowania wyprawy króla niemieckiego Henryka IV do Włoch. Lata 1191-1192 toefemeryczne panowanie Wacława II. Później na tron wstępuje po raz pierwszy ale nie ostatni Przemysł Otokar I. Szybko został zesadzony z tronu za uczestnictwo w spisku przeciw cesarzowi rzymskiemu. Na tron wprowadzono Henryka Bzetysława. Z wydarzeń tego okresu należy wymienić wyprawę wojsk czesckich na Miśnię. W 1197 na krótko panuje Władysław Henryk - syn Władysława II. Zrzeka się godności na rzecz przybywającego z wygnania Przemysła Ottokara I i składa mu hołd jak margrabia morawski.

Drugie panowanie Przemysła cechuje konsolidacja państwa, przezwyciężenie wewnętrznych niepokojów, wzmocnienie pozycji Cech i częściowe uniezależnienie się od Reszy potwierdzone tzw. "Złotą Bullą Sycylijską" z 1212 roku. Wstąpienie na tron zawdzięczał Przemysł wojnie domowej w Niemczech i aktywnemu popieraniu w niej Filipa Hohenstaufa. W 1198 uzyskał ponadto dziedziczną koronę królewską. To wydarzenie możemy uznać za kres czeskich wewnętrznych niepokojów. Sam tytuł królewski uznał w 1204 roku papież Innocenty III. W 1216 anulowano Brzetysławski kodeks starorzeszyński, a w 1226 władca Czech wyprawił się na Austrię. Zmarł w 1230 r.

Następne 23 lata rządził Wacław I, syn Przemysła Ottokara I. Koligacją małżeńską z Gertrudą, dziedziczką Babenbergów uzyskał Austrię. Okres jego rządów jest okresem kolonizacji niemieckiej. Podobnie jak w rozbitej dzielnicowo Polsce i innych państwach na wschód od Niemiec panujący sprowadzali duże rzesze osadników. Język niemiecki wypierał języki ojczyste. Niemcy osiągali znaczące wpływy, co prowadziło do antagonizmów z miejscową ludnością. W czaesie rządów Wacława miał miejsce najazd tatarski na Polskę i Węgry. Dzięki granicy wyposażonej w zasieki Czechy nie poniosły żadnych strat od Mongołów. Wzrastała pozycja mieszczaństwa, głównie niemieckiego, budowano nowe grody.

Od 1253 r., równe 25 lat włada Przemysł Ottokar II. Za jego rządów państwo czeskie osiągnęło bardzo dużą potęgę, jego granice sięgały aż do Morza Adriatyckiego. W 1260 pokonał króla węgierskiego Belę IV i uzyskał Styrię. Węgry wtedy popadły w stan rozbicia feudalnego a Bela IV musiał wziąć pod opiekę Połowców aby wzmocnić swoją władzę. Przemysław podbił następnie ziemię chebską i Karyntię. Od 1276 walczył przeciw cesarzowi rzymskiemu Rudolfowi I, który mącił wśród szlachty próbując wywołać wojnę domową. Decydującym momentem była bitwa pod Suchymi Krutami w 1278 gdzie Rudolf I wspomagany przez Belę IV pobił króla czeskiego. Przemysł poniósł śmierć na polu bitwy.

Następca tronu, Wacław II był nieletni. W Czechach doszło do chaosu; regent Otto Brandenburski uwięził Wacława. Chaos nieco przezwyciężył w latach 1283-1288 Zawisza z Falkenštejna. Od 1288 władzę pełni Wacław II. Celem polityki nowego księcia było zjednoczenie z Polską, dźwigającą się z rozbicia dzielnicowego i z Węgrami.

W Polsce dominującą rolę pełnił wtedy Przemysł II Wielkopolski. Jeden z wcześniejszych książąt dzielnicowych Henryk IV Probus został wypuszczony w 1270 z niewoli dzięki interwencji czeskiej, odzyskał też od Czech ziemię kłodzką. Przemysł II, wychowywany jako sierota, porywczego charakteru, lecz mądrego umysłu był odpowiednikiem Bolesława Śmiałego. Dzięki układowi z Mściwojem II i Bogusławem IV zdobył dla Polski Pomorze. Miał też układy z Leszkiem Czarnym, Henrykiem Probusem i Hnerykiem Głogowczykiem. Wacław II rządził od tego samego roku, kiedy zmarł Leszek Czarny. Swego czasu Probus obiecał Wacławowi, że w testamencie zapisze mu Wrocław. Później unieważnił to przyrzeczenia, lecz właśnie rewizja tej obietnicy stanowiła podstawę do działań Wacława w Polsce. Z kolei Przemysł II usiał walczyć z ówczesnym jeszcze rozbójnikiem Władysławem Łokietkiem.

W 1290 r. zwierzchnictwo Wacława II uznaje Kazimierz, książę bytomski. Wkrótce król czeski wypiera Przemysła II z Krakowa, z tym, że przezorny książę Wielkopolski wywozi ze sobą insygnia królewskie. Rok później władca czeski chcąc sobie zjednać ludność wydaje w Lutomyślu przywilej przyrzekający utrzymanie dotychczasowych podatków bez nakładania nowych. W 1292 musiał się poddać oblężony w Łęczycy Władysław Łokietek. Wtedy Przemysł II i Łokietek zaczęli ze sobą współpracować. Jednak sytuacja kraju nie wyglądała wesoło. Patrycjat niemiecki pragnął czeskiej władzy, szczególnie znany jest epizod z Wrocławiem, gdzie wezwano do miasta sprzymierzonego z Czechami Henryka Grubego, porwanego później i zabitego w wyniku nieludzkich tortur, Wierni Polsce pozostali książęta świdniccy. W Boże Narodzenie 1294 r, umarł Mściwój II i jego ziemie przeszły we władanie Przemysła. 26 czerwca 1295 r. Przemysła II koronowano w Gnieźnie za zgodą papieża Bonifacego VIII, dla którego Wacław II też był wrogiem. Niestety, energiczny król polski zginął 8 lutego 1296 r. zamordowany przez drużyny brandenburskie nasłane przez dwie rodziny wielmożów. Wezwany przez szlachtę wielkopolską Władysław Łokietek nie potrafił zaprowadzić ładu w kraju pogrążonym w anarchii. W 1297 zawarł umowę z Wacławem II uznającą jego zwierzchnictwo. Trzy lata później biskupi polscy zdetronizowali Łokietka. Wtedy Wacław II ruszył wyprawę, dotarł aż nad morze. Koronował się w Gnieźnie i pojął za żonę Elżbietę Ryksę, córkę Przemysła II. Rządy Wacława II opierały się na zniemczonym duchowieństwie i patrycjacie. Na miejsce urzędników polskich sprowadzał własnych - Niemców lub Czechów zwanych starostami. Tytuł starosty jest jedyną pamiątką po rządach Wacława.

Nie tylko Polska była celem zaborczego Czecha. W 1301 r. uzyskał dla swego syna koronę węgierską. 1304 roku wyruszył na Węgry tłumić bunt szlachty, tego samego roku odparł najazd Albrechta Habsburga na Czechy. Zmarł 21 czerwca 1305 r.

Jego następca Wacław III był ostatnim z Przemyślidów na tronie czeskim. W sprawach polskich obiecał jedynie Brandenburczykom Pomorze Gdańskie w zamian za Miśnię. Ten krok miał katastrofalne skutki dla Polski. 4 sierpnia 1306 roku został zamordowany w Ołomuńcu. Przyczyn zbrodni ani zamachowca nigdy nie ustalono. Tym sposobem wymarła dynastia Przemyślidów.

4. LUKSEMBURGOWIE I JAGIELLONOWIE NA TRONIE CZESKIM

Od czasu śmierci Wacława III do objęcia tronu przez Jana Luksemburskiego panowali w kraju Henryk Karyncki w roku 1306, od 1306 do 1307 Rudolf Habsburski ożeniony z wdową po Wacławie II. Szlachta nie złożyła mu przysięgi. Zginął podczas oblężenia Gorażdowic. Wtedy wrócił Henryk Karyncki władając przez następne trzy lata. W 1310 wypędzony z Czech. Lata zmiennych rządów znów pogrążyły Czechy w chaosie.

1310 rok stanowi datę początku panowania pierwszego Luksemburga. W tymże roku opat zbracławski Konrad pośredniczył w zawarciu małżeństwa 14-letniego wówczas Jana z 18-letnią Elżbietą, córką Wacława II. Posunięcie to miało w założeniu zmocnić władzę kleru w Czechach. Jan Luksemburski uznał się za prawowitego dziedzica Przemyślidów używał więc tytułu króla polskiego. Niemiekkie mieszczaństwo zbuntowało się rok później przeciw Łokietkowi. Rozruchy wybuchły w Krakowie i Sandomierzu. Niemal cały rok Władysław tłumił bunty, lecz w końcu udało mu się. Srogo ukarał winowajców, ograniczył też wpływy języka niemieckiego. Jan Luksemburski krótko pobył w Czechach, wkrótce wyjechał za granicę w poszukiwaniu przygody, a właściwie szukając guza. Podróże takie pochłonęły większą część jego życia, oczywiście na koszt podatnika czeskiego. Ważnym punktem w jego wyprawach była zjednoczona już Polska. W 1327 zdołał zhołdować książąt śląskich od Cieszyna po Oświęcim. Następnym najazdem z 1329 roku zyskał zapisanie w testamencie dla siebie Wrocławia, hołdy książąt Brzegu, Oleśnicy, Ścinawy i Żagania. W 1331 roku przypadł mu Głogów. Nie próżnował na innych frontach. Roku 1328 i 1337 brał udział w krucjatach do Prus, w 1334 mianował na margrabię morawskiego księcia Karola. Niebywałą odwagą wykazał się biskup krakowski Nanker nazywając w 1337 na zebraniu z kanonikami Jana Luksemburskiego “królikiem”, przy czym powiedział mu to prosto w oczy. Luksemburg sprzymierzał się przeciw Polsce z Krzyżakami, jednak źle skoordynowane działania nie złamały polskiego oporu. Polskę uratowała wtedy bohaterska postawa Bolka II księcia świdnickiego stawiającego skuteczny opór królowi czeskiemu podczas najazdu w 1331 r. Wojny z Luksemburgami przerwał na krótko pokój zawarty podczas zjazdu wyszehradzkiego 19 listopada 1335 roku. Za cenę 20 000 kop groszy praskich król czeski zrzekał się roszczeń do tronu polskiego. Na zjeździe ustalono ponadto szlaki handlowe z Polski przez Czechy na Południe i ich status oraz sposoby rozstrzygnięć sądowych polskich sporów z Krzyżakami. Jana wtedy interesowała ekspansja do Lombardii. W dziesięć lat później dochodzi do kolejnej wojny polsko-czeskiej, tym razem sprowokowanej przez Polaków. Ociemniały już wtedy Jan obległ Kraków, natomiast Kazimierz Wielki zdobył księstwo raciborskie i szturmował Żory. Rok wcześniej, w 134 r. biskupstwo praskie zostało podniesione do rangi arcybiskupstwa. Jak na rycerza przystało Luksemburczyk zginął w bitwie pod Crecy (1346) walcząc po stronie Francuzów przeciw Anglikom.

Po Janie na tron wstąpił jego syn, wybitnie wykształcony Karol IV. Miasta czeskie wtedy już przesiąkały niemieckim żywiołem, antagonizmy nasilały się. Ta sytuacja popchnęła Karola do zawarcia pokoju w Namysłowie (23.11.1348). Nowy król był zręcznym dyplomatą, umiał zwiększyć niezależność od Rzeszy, w 1348 założył Uniwersytet w Pradze, pierwszą tego typu placówkę w Europie Środkowej. W sprawach religii zainteresowania sięgały do słowiańskiej liturgii, krzewił katolicyzm, założył klasztor dla mnichów używających tejże liturgii (1347). Kiedy założył Uniwersytet jesienią Czechy spustoszyła epidemia moru. Tego samego roku ruszyła budowa świątyni św. Wita i założenie Nowego Miasta w Pradze. W 1355 r. Karol zostaje cesarzem Rzymu. Dwa lata później Petr Pavléř buduje kamienny most przez Wełtawę w Pradze. Lata 1361-62 widziały silną koalicję króla polskiego, węgierskiego i hrabiego tyrolskiego wymierzoną przeciw Czechom. Dzięki zabiegom władcy Czech szybko się rozpadła. Niewątpliwym osiągnięciem była wydana w 1356 r. Złota bulla Karola IV dająca na sejmach Rzeszy pierwszeństwo wśród elektorów elektorowi czeskiemu. Osiem lat później Rudolf IV i Karol IV zawarli Habsbursko-Luksemburskie umowy dziedziczne. Do Czech w czasie swego panowania przyłączył trwale wiele ziem. Korona czeska dzierżyła prymat największego kraju w Europie Środkowej. W czasie życioa wielokrotnie żonaty. Zmarł w 1378 r.

Dokonania Karola IV nie mogły przyćmić pogłębiającego się konfliktu klasowego i narodowościowego. Następca - Wacław IV (1378-1419) był władcą słabym, nie miał poparcia niemal w żadnej klasie społecznej. Zarówno możnowładztwu, szlachcie, klerowi jak i niemieckiemu mieszczaństwu zależało na osłabieniu władzy królewskiej. Do głosu dochodzili coraz radykalniejsi populiści na czele z Janem Husem. Sprzeciw budziły praktyki dostojników kościelnych oraz ucisk ludu. Wykłady Husa trafiały na podatny grunt. Niepowodzeń dopełniła epidemia moru (1380) oraz klęska urodzaju. W Pradze 1389 r. doszło do pogromu Żydów oskarżanych w owym czasie o wszelkie zło. Hus rozpoczął swe kazania w 1402 r. Król Wacław sam popadł w konflikt z arcybiskupem praskim, więc z sympatią odnosił się do żądań zwolenników Jana. 1409 r. Ukazał się tzw. Dekret z Kutnej Hory zmieniający statut Uniwersytetu Karol, dając przywileje profesorom czeskim. Spowodowało to wyjazd dużej ilości uczonych niemieckich i studentów z tego kraju przyczyniając się do utworzenia Uniwersytetu w Lipsku. Głoszący hasło "Czechy dla Czechów” Hus nie nawoływał wprost do buntu. Gdy skrytykował sprzedaż odpustów został obłożony klątwą i zmuszony do ucieczki. Wcześniej, bo w 1411 r. Zygmunt Luksemburczyk przyjął tytuł króla rzymskiego. W Pradze wprowadzono zakaz odprawiania nabożeństw. Lud czeski stanął po stronie Husa, ten głosił nawet, że wierni nie są zobowiązani respektować decyzji papieża, jeśli są one w sprzeczności z nauką Chrystusa. Od 1412 do 1414 Hus prowadzi działalność wśród ludu wiejskiego.

W 1414 do Konstancji został zwołany sobór. Zygmunt Luksemburski, król rzymski i węgierski wezwał Husa do uczestnictwa w obradach dając mu jako gwarancję nietykalności list żelazny. Jednak gdy tylko przybył do Konstancji został uwięziony. Kiedy mimo więziennych tortur nie zamierzał podporządkować się Kościołowi został ostentacyjnie spalony na stosie u bram Konstancji 6 lipca 1415 roku. Rok później spalono przyjaciela Husa - Hieronima Praskiego. Husyci organizowali zebrania w górach mających nadane im przez głosicieli nak mistrza biblijne nazwy. Nastroje wciąż radykalizowały się. Osiągnęły swoje apogeum w roku 1419. 30 lipca 1419 pod wodzą Jana Żeliwskiego tłum zaatakował ratusz w praskim Nowym Mieście, skąd wyrzucono przez okno rajców miejskich. Tzw. pierwsza defenestracja praska jest uważana za początek rewolucji husyckiej. Na wieść o zdarzeniu król Wacław IV zmarł tknięty paraliżem.

Nowym królem Czech zostaje Zygmunt Luksemburski, musi jednak zaakceptować warunki jakie stawiają mu szlachta i mieszczanie. Husyci tymczasem zgrupowali się wokół miast Tabor. Do mas wojujących po ich stronie należały przede wszystkim klasy wyzyskiwane. Wtedy też zrodził się program ruchu. W 1420 r. na wezwanie papieża Marcina V Zygmunt Luksemburski jeszcze jako król rzymski i węgierski poprowadził ogromną wyprawę krzyżową na Czechy. Podczas oblegania Pragi dał się koronować na czeskiego króla. Większość narodu nie zaakceptowała koronacji. W tymże roku wojska husyckie odnoszą pierwsze zwycięstwa pod Witkowem i Wyszehradem. Program husytów głosił swobodę głoszenia Słowa Bożego, wprowadzenie komunii pod dwiema postaciami, zakaz posiadania majątków przez kler oraz karanie grzechów śmiertelnych. Te sformułowania przyciągnęły do mas większość szlachty, która w 1421 r. na sejmie zdetronizowała Zygmunta. Jeszcze tego roku następuje II wyprawa krzyżowa na Czechy.

W 1422 r. Zygmunt powraca z wojskiem na tereny Czech. Ofensywę udaje się zatrzymać w bitwach pod Kutną Horą i pod Niemieckim Brodem. Rusza nieudana III wyprawa krzyżowa. Wawrzyniec z Drezowa pisze kronikę husycką. Na kolejnym sejmie w 1422 r. Czesi proponują tron Jagielle. Władysław nie przyjmuje go, w przeciwieństwie do swego brata Witolda, który wysyła do Czech Zygmunta Korybutowicza. Zmiana władzy zostaje potępiona przez papieża i eks-króla Zygmunta więc Korybutowicz wycofuje się. Następnego roku (1423) Zygmunt Luksemburczyk spotyka się na terenie Słowacji z Władysławem Jagiełłą zawierając z nim antyhusycki sojusz. Korybutowicz nie mogąc pogodzić się z tym krokiem próbuje bez powodzenia przeprowadzić akcję zbrojną. Tego okresu dochodzi do rozłamu w obozie husyckim. Jan Żiżka opuszcza Tabor i przenosi się pod Hradec Kralove. Odnosi wraz ze swymi wojskami kolejne zwycięstwa. 1424 roku ten wybitny wódz, twórca taktyki wozów sprzężonych ze sobą, uczestnik bitwy pod Grunwaldem umiera. Jego następcą zostaje Prokop Wielki . Jednoczy on dwa tabory i dalej walczy przeciw krucjatom.

W latach 1427-1433 mają miejsce tzw. "wspaniałe wyprawy" czyli wypady husytów na okoliczne ziemie. U nas docierają aż pod Gliwice. Między 1429-30 najeżdżają Bawarię i Saksonię. Celem "wspaniałych wypraw" było zmuszenie wroga do rokowań. Takie rokowania odbył się 1429 roku w Bratysławie. Zygmunt Luksemburski nie porozumiał się z wodzami husytów. Szczytem potęgi ruchu husyckiego był rok 1431. Wtedy piąta z kolei wyprawa krzyżowa przyciągnęła rycerstwo z całej Europy . Doborowe oddziały rycerskie uciekły przed wojskiem husyckim ponosząc sromotną klęskę pod Domażlicami.

Nie udają się rozmowy na soborze w Bazylei obradującym od tegoż roku, gdzie został zaproszony Prokop Wielki z delegacją husycką. W obozach husyckich dochodzi do konfliktów wewnętrznych, gdy dwa lata później rusza szósta już krucjata rewolucjoniści ponoszą pierwszą klęskę pod Plznem. Prokop zostaje uwięziony przez swych zwolenników, lecz ucieka i tworzy swój własny obóz pod Pragą. Panowie czescy zaczynają odnosić sukcesy. Zajmują wkrótce obóz Prokopa. Decydującym rozstrzygnięciem jest klęska wojsk husyckich pod Lipanami, gdzie ginie także Prokop. Od tego czasu ruch rewolucyjny zamiera.

Dwa lata później (1436) zostaje zawarte ostateczne porozumienie tzw. kompaktaty praskie. Zgodzono się na komunię pod dwiema postaciami. Zygmunt wydaje czeskim panom szereg przywilejów, dzięki czemu powraca na tron. Po powrocie utrzymuje wszystkie prawa Kościoła. Papiestwo nigdy ni uznało ważności porozumienia a w 1462 r. anulowało je zupełnie. Zygmunt umiera 1437 r. Jest to kres ruchu husyckiego, ostatni zostaje robity oddział Jana Rogacza (Jan Roháč).

Po śmierci Zygmunta następuje walka o tron czeski. Część szlachty pod dowództwem Oldrzycha i Merharta z Hradca obwołała królem Albrechta III Habsburga, zięcia Zygmunta, z kolei druga strona, składająca się głównie ze szlachty husyckiej chciała panowania Kazimierza Jagiellończyka. W 1438 Albrecht samowolnie koronuje się na króla co prowadzi do wojny polsko-czeskiej. Przeciw Albrechtowi powstał spisek, szybko zneutralizowany. Gdy w 1439 r. Turcy najechali Węgry król pojechał bronić kraju, jednak zmuszony był do odwrotu, w czasie którego zginął.

Lata 1439-1452 są okresem chaosu do bezkrólewia. Od 1440 hejtmanem 4 krajów wschodnich Czech był Henryk Ptaszek z Pirksztejna. W 1444 sejm uznał aspiracje Władysława Pogrobowca, jednak walki wewnętrzne nie pozwoliły na razie na objęcie przez niego tronu. Na czoło wysunął się 24-letni wtedy Jerzy z Podiebradu. W 1448 zdobył ze swym stronnictwem Pragę a w 1452 r, sejm w Pradze ustanowił go zarządcą ziem czeskich. Rok później koronowano Władysława Pogrobowca, przy czym Jerzy z Podiebradu zachował swoją funkcję, a nawet miał rzeczywistą pozycję silniejszą niż król. Młody król Władysław zmarł mając zaledwie 17 lat przed zaślubinami z francuską księżniczką Magdaleną.

Królem został Jerzy. W młodości husyta, tolerował odmienności religijne w Czechach. W Głogowie roku 1462 zawarł z Kazimierzem Jagiellończykiem sojusz antypapieski. Zostaje wyklęty przez papieża. W 1462 papież Pius II anuluje kompaktaty a w 1466 Paweł II kolejny papież ogładza wyprawę krzyżową przeciw Czechom obiecując sowitą zapłatę i przychylne stanowisko jej wodzowi. Kazimierz Jagiellończyk zachował się w porządku nie ruszając na wezwanie zbuntowanych magnatów ani papieża. Pieniądze skusiły Macieja Korwina, wcześniejszego sojusznika Jerzego, żonatego z jego córką. Ruszył na Czechy w 1468 r. Jego najazdy miały trwać lat dziesięć, w tym czasie nie przykładał wagi do Węgier, w których przeprowadził reformy, dzięki czemu udało się opanować wewnętrzne rozprężenie połączone z samowolą magnatów, wcześniej Węgry były niszczone ponadto przez rozbójnicze najazdy Jiskry ze Słowacji. Ze stronnikami Jiskry Maciej się rozprawił a sam Jiskra stał się później jego wiernym sługą. Sytuacja Jerzego nie była najlepsza. Powstał w Czechach spisek zielonogórski od zamku Zelená Hora pod Plznem. Na czele spisku stał dany przyjaciel Zdenek. Opozycja obwołała królem Korwina, natomiast Jerzy obiecał tron Władysławowi Jagiellończykowi z pominięciem praw własnego syna. Wcześniej Kazimierz Jagiellończyk przeprowadził nieudaną wyprawę na Węgry. W 1474 wojska polsko-czeskie obległy zdobyty przez Macieja Wrocław, a jego wojsko najechało Małopolskę. Równocześnie południe Węgier pustoszyli Turcy. Wojny polsko-czesko-węgierskie kończy pokój w Ołomuńcu z 14789 r. Na jego mocy Władysław jak również Maciej mogą używać tytułu króla czeskiego. Ambicje terytorialne Korwina przeniosły się w innym kierunku.

Od śmierci Jerzego z Podiebradu w 1471 w Czechach panował Władysław Jagiellończyk. Zyskał sobie poparcie husytów, natomiast potępiło go papiestwo. Aby dostać poparcie magnatów wydawał coraz to nowe przywileje dla nich osłabiające władzę królewską. Był królem-popychadłem, od tego zyskał sobie przydomek "król dobrze". Trzeba jednak pamiętać, iż obejmował władzę w wyjątkowo niesprzyjających okolicznościach, kiedy Morawy Śląsk i Łużyce zajął Maciej Korwin. Czechy zostały wtedy podzielone. Gdy Maciej w 1490 r. zmarł Władysław automatycznie stał się królem Węgier. Czechy i Węgry pogrążone w stanie rozkładu i ruinie finansowej łączyła jedynie osoba panującego. Pod wpływem panów, król ograniczył w 15000 r. prawa miast, groziła państwu wojna domowa. Powstanie Dózsy na Węgrzech w 1514 r. wpłynęło na wyobraźnie szlachty i poluzowanie jej poglądów, w wyniku czego miastom przywrócono część praw. Już wtedy Habsburgowie ostrzyli sobie zęby na tron czeski. Urodzenie się Ludwika zawiodło ich nadzieje. Mimo to słaby "król dobrze" dla utrzymania pokoju musiał w 1515 r. podpisać na zjeździe w Wiedniu układ, w myśl którego dzieci Władysława miały poślubić wnuki Maksymiliana I. Po ewentualnym wygaśnięciu Jagiellonów Habsburgowie mieli przejąć tron czeski i węgierski. Władysław umiera w 1516 r. Następuje po nim Ludwik Jagiellończyk. Był kolejnym słabym władcą, zresztą mając dziesięć lat w momencie obejmowania władzy i świtę żądnych pieniędzy magnatów nie mógł za wiele zdziałać. Jego słabe rządy przerwała śmierć w bitwie z Turkami pod Mohaczem (1526).

CZECHY DO 1619 r.

Wygaśnięcie Jagiellonów mogło spowodować wewnętrzny chaos. Nie stało się tak z dwóch powodów: umowy ze zjazdu wiedeńskiego oraz grożącego niebezpieczeństwa tureckiego. Kandydat czeski nie wchodził w grę, ponieważ musiałby jeszcze zapłacić dług 300 000 złotych (wg. czeskiego źródła). Była to ogromna kwota. Ferdynand I Habsburg zaproponował spłatę części długu natychmiast, drugą część odłożył na później. Czechom był potrzebny władca mocny, mogący oprzeć się ekspan...