[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Skrypt do nauki �acinyLECTIO PRIMA (I)WYMOWA, AKCENT, FORMY PODSTAWOWE CZASOWNIKA. IND. PRAES. ACT. ET PASS. CZASOWNIK�W KONIUGACJI I.UWAGA: W nawiasach podawane s� paragrafy z "Gramatyki opisowej j�zyka �aci�skiego" J. Wikarjak.CZASOWNIK - VERBUM (& 66)W koniugacji �aci�skiej wyr�niamy:1. osoby (personae):osoba pierwsza persona primaosoba druga persona secundaosoba trzecia persona tertia2. liczby (numeri):l. pojedyncza (numerus) singularis (sg.)l. mnoga (numerus) pluralis (pl.)3. czasy (tempora):tera�niejszy (tempus) praesens (praes.)przesz�y niedokonany (tempus) imperfectum (impf.)przesz�y dokonany (tempus) perfectum (pf.)zaprzesz�y (tempus) plusquamperfectum (plpf.)przysz�y niedokonany (tempus) futurum primum (fut. I)przysz�y dokonany (tempus) futurum exactum (fut. II)4. strony (genera):str. czynna (genus) activum (act.)str. bierna (genus) passivum (pass.)5. tryby (modi):tryb oznajmuj�cy (modus) indicativus (ind.)tryb ��cz�cy (modus) coniunctivus (con.)tryb rozkazuj�cy (modus) imperativus (imp.)Opr�cz powy�szych kategorii czasowniki tworz� pi�� formacji imiennych, czyli imion s�ownych (ods�ownych - nomina verbalia):bezokolicznik infinitivus (inf.)imies��w participium (part.)rzeczownik ods�owny gerundiumprzymiotnik ods�owny gerundivumcelownik ods�owny supinum (sup.)FORMY PODSTAWOWE CZASOWNIKA (& 67)Czasownik w j�zyku �aci�skim posiada z zasady 4 formy podstawowe:1 - 1 sg. ind. praes. act. amo kocham2 - inf. praes. act. am�re kocha�3 - 1 sg. ind. pf. act. amavi pokocha�em4 - supinum amatum aby kocha�INDICATIVUS et INFINITIVUS PRAESENTIS ACTIVI czasownik�w koniugacji I - IV. Czasownik sum. (& 69 - 70, & 145)VARIA1. Dum spiro, spero. 2. Bis dat, qui cito dat. 3. Medicus curat, natura sanat. 4. Cogito, ergo sum. (Descartes) 5. Errare humanum est. (Seneca Retor) 6. Ego nihil timeo, quia nihil habeo. 7. Experientia docet. 8. Exemplum docet. 9. Primum (est) non nocere. (Horatius) 10. Quod nocet, docet. (Phaedrus) 11. Cum tacent, clamant. (Cicero) 12. Si vales, bene est, ego valeo. 13. Verba volant, scripta manent. 14. Movere, docere, delectare. 15. Si dormimus, nihil audimus. 16. Tantum scimus, quantum memori� tenemus. 17. Si rogatis, venimus. 18. Si narras, audire debeo. 19. Si scis, tacere non debes. 20. Vivere est cogitare. (Cicero; dewiza Woltera) 21. Vivere militare est. (Seneca) 22. Dum vivimus, laborare debemus. 23. Ita scribo, ut sentio. 24. Qui nihil agit, numquam errat. 25. Dum bene doces, bene discis.�WICZENIEOdmie�: Je�li si� boj�, rozpaczam.Tak pisz�, jak czuj�.LECTIO SECUNDA (II)ZAIMEK PYTAJNY. DEKLINACJA I.zaimek pytajny (& 61)Nominativus quis? quid?Genetivus cuius?Dativus cui?Accusativus quem? quid?Ablativus quo?de quo?quocum?Vocativus ---------DEKLINACJA I (&19 - 20)(f) (m)puella, ae - dziewczyna poeta, aemagistra, ae - nauczycielka nauta, ae - �eglarzepistula, ae - list propheta, ae - prorokaquila, ae - orze� agricola, ae - rolnikVARIA1. Aquila non captat muscas. 2. Aquilam volare doces. 3. Naturam mutare difficile est.4. Pecuniae imperare oportet, non servire. (Seneca) 5. Ignorantia non est argumentum!6. Nemo propheta in patri� su�. 7. Pecunia non olet. (Vespasianus)�WICZENIAI. Przet�umacz poni�sze zdania. Zapytaj o podkre�lone s�owa.1. Magistra discipulae fabulam narrat.2. Amicae puellis villam pulchram monstrant.3. Amicas semper amant amicae.4. Diana est de� silvarum.5. Diana bestiam sagitt� necat.II. Przeczytaj tekst. Odpowidz na pytania.De terris EuropaeMultae terrae in Europ� sunt. Varia est terrarum Europae natura, nam aliae terrae, ut Hungaria, Niderlandia multaeque aliae terrae, plerumque planae sunt, aliae autem, ut Graecia, Italia, Helvetia, montuosae. Aliae terrae silvis abundant, aliae silvis fere carent. Nonnullae Europae terrae, ut Britannia, Hibernia, Islandia, in insulis sitae sunt, nonnullae, ut Italia, Graecia, Hispania - in paeninsulis. Forma Britanniae insulae triquetra est.Graecia et Italia sunt antiquae terrae Europae. Italia caligae formam habet. Haud procul ab Itali� Sicilia et Sardinia, insulae magnae iacent. Incolae insularum Graeciae et Italiae etiam nunc plerumque nautae sunt. Graecia et Italia patria litterarum Europae sunt. Etiam nunc notae sunt multae fabulae poetarum Graeciae et Italiae.abundo 1 - mam nadmiar, czego�; multa - licznaobfituj� w co� (z abl.) nonnulla - niekt�raalia - inna, druga nunc - terazautem - za� paeninsula, ae - p�wysepcaliga, ae - p�but �o�nierski plana - r�wna, p�askacareo, ui, - 2 - jestem wolny od czego� (z abl.); plerumque - zwyklejestem pozbawiony czego� (z abl.) procul - dalekoetiam - tak�e silva, ae - lasfere - prawie, niemal sita - po�o�onahaud - nie triquetra - tr�jk�tnainsula, ae - wyspa varia - r�na, ro�norodnamontuosa - g�rska1. Quid est in Europa?2. Quae (Kt�re) terrae sunt planae, quae montuosae?3. Quae terrae sitae sunt in insulis, quae in paeninsulis?4. Cuius formam habet Italia?5. Quid iacet haud procul ab Italia?6. Quid sunt Graecia et Italia?7. Cuius fabulae notae sunt etiam nunc?LECTIO TERTIA (III)ROZKAZ. ZAKAZ. ZAIMKI OSOBOWE. ZAIMEK ZWROTNYrozkaz, zakaz (& 79 - 80; 274)VARIA*1. Cur male audis? Audi. 2. Quid agitis? Nihil? Laborate. 3. Latine multum legite et scribite. 4. Cur dicis, si nescis. Tace. 5. Semper me audire debetis. Audite et tacete. 6. Si rogo, nolite tacere. 7. Noli desperare. 8. Numquam despera. 9. Noli punire. 10. Defendite semper amicas!**11. Festina lente. (Augustus) 12. Nota bene. 13. Si vis pacem, para bellum. 14. Si vis amari (Je�li chcesz by� kochany), ama. (Seneca) 15. Ora et labora. (�w. Benedykt z Nursji) 16. Nolite timere. 17. Vive valeque.zaimki osobowe, zaimek zwrotny, ablativus auctoris (& 55, 56, 57, 216)VARIA*1. Da mihi basia mille. (Catullus) 2. Vade mecum. 3. Non credimus tibi. 4. Et tu Brute contra me? 5. Hodie mihi, cras tibi. 6. Cur nobis non creditis? 7. De vobis semper narramus. 8. Noli me tangere. 9. Amo te, ama me. 10. Vale et me ama.**11. Saepe me laudo. Et tu? Saepe te laudas? 12. Nolite vos defendere! 13. Se defendunt. 14. Nos defendimus. 15. Medicus de se non curat sed tu cura de te. 16. Nolite vobis nocere! 17. Non debes tibi nocere . 18. Non debes mihi nocere. 19. Semper vos laudate! 20. Quidquid discis, tibi discis.�WICZENIAI. Odpowiedz na pytania s�owami w nawiasie:1. De quo narratis? (vos) 2. Quem puniunt? (ego) 3. Quocum vadis? (tu) 4. Quocum vadit? (nos) 5. Cui credit? (ego)II. Zamie� na liczb� mnog�:1. Vale et me ama. 2. Tecum semper disco. 3. Te punit. 4. Me nescit. 5. Mihi de te dicis.III. Przet�umacz:1. Zawsze si� chwalimy. 2. Nigdy si� nie broni. 3. Dlaczego nie kochacie siebie? 4. Ufaj sobie nie mnie!5. Nie ufajcie sobie! 6. Bro�cie si�. 7. Cz�sto o sobie opowiadaj�. 8. O mnie m�wicie? Nie, o sobie.9. Zwyci�aj siebie! 10. Nigdy nie ufamy sobie.LECTIO QUARTA (IV)KONIUGACJA III na -io. DEKLINACJA II.koniugacja III na - io (& 108)capio, cap�re - �api�, chwytamcupio, cup�re - pragn�facio, fac�re - robi�fugio, fug�re - uciekamVARIA1. Barba non facit philosophum. 2. Tres faciunt collegium. 3. Natura nihil facit frustra.4. Quid cupitis? 5. Noli fugere! 6. Nautae oppidum capiunt. 7. Quid facis? De te cogito. 8. Si timetis, fugere debetis. 9. Ad te venire cupiunt. 10. Vos capere cupimus.DEKLINACJA II (& 21 - 24)masculinumdominus, i - pan magister, magistri - nauczyciel puer, pueri -ch�opiecmedicus, i - lekarz ager, agri - poleoculus, i - oko liber, libri - ksi��kaVARIA1. Noli turbare circulos meos. 2. Oculus domini saginat equum. 3. Semper avarus eget. (Horatius) 4. In hoc mundo non dolere impossibile est. 5. Lupus non mordet lupum. 6. Custodi me quasi pupillam oculi sui. (Ps. 16,8) 7. Deus ex machina. 8. Lupus in fabula. (Cicero) 9. Genius loci. (Vergilius, Eneida 5,70) 10. De mortuis aut nihil aut bene.neutrumverbum, i - s�owofatum, i - los, przeznaczenievinum, i - winoVARIA11. Habent sua fata libelli. (Terentius Maurus) 12. Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus papam. 13. Umbram suam metuit. 14. Vino pellite curas. (Horatius) 15. Vinum incendit iras. (Seneca) 16. Curriculum vitae. (Cicero) 17. Otium post negotium. 18. Periculum in mora (Livius) 19. Malum necessarium. 20. Pro publico bono. (Livius)przymiotniki (adiectiva) I - II deklinacji (& 38)bonus, a, um - dobry pulcher, chra, chrum - pi�kny miser, era, erum - biednymalus, a, um - z�y aeger, gra, grum - chory tener, era, erum - delikatnyzaimki dzier�awcze (& 57)meus, mea, meum noster, nostra, nostrumtuus, tua, tuum vester, vestra, vestrumsuus, sua, suum suus, sua, suumVARIA21. Nemo nostrum vitio caret. 22. Me ad cenam tuam voca! 23. Aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt. (Seneca) 24. Aliena laudatis, vestra ignoratis. 25. Sententiam tuam semper defende! 26. Vita vestra est nobis magistra. 27. Nautae nostri insulam capiunt. 28. Nemo vestrum desperare debet. 29. Quis nostrum non desiderat amicum habere? 30. Ita tua defende, ut ego defendo mea!�WICZENIAI. Przet�umacz poni�sze zdania, zapytaj o podkre�lone s�owa.masculinum1. Medici causas morborum invenire debent. 2. Stultitia morbus animi est. 3. Medicus oculos Marci curat.4. Aeterna est clarorum virorum memoria. 5. Pueri legunt epistulam longam amici.neutrum1. Viri honesti sunt praesidium oppidorum. 2. Gaius Iulius Caesar occupat oppidum. 3. Magistri docent pueros verba.II. Uzupe�nij tabelk�:ignotusmiserclaruspulcherviroa puellanautaeverbapoetarumlibrorumo magister!amice... [ Pobierz całość w formacie PDF ] |