Skutki wynalezienia ruchomej czcionki:

1.      pomnożenie liczby ksiąg

-        rozwój handlu książką

-        lektura intensywnaà ekstensywna

-        stymulują twórczość [także w językach narodowych!]

2.      standaryzacja, ujednolicenie

-        możliwość wykonywanie identycznych egzemplarzy

-        możliwość cytowania, podając adres bibliograficzny

-        posunięcie badań filologicznych

-        errata – można dodrukować /proste poprawianie/

-        rozpowszechnienie map, kalendarzy, notacji muzycznych, tablic matematycznych

-        rozwój badań filol. – pisownia, ortografia – środowisko drukarzy i wydawców jest zainteresowane tworzeniem norm

-        różna tematyka książek

3.      reorganizacja, zmiana sposobu postępowania

-        indeksowanie (zastąpienie ars memoranda indexem)

-        bawienie się w szczegóły (od ogółu do szczegółu)

-        dzielenie tekstu na rozdziały i zdania (Pismo Święte!) [1551 Rob. Estienne], numerowanie klasyków co 5 wersów

4.      teksty prawne

-        zaczyna się przestrzeganie :) (jak jest tekst, to łatwo udowodnić winę)

5.      wizualizacja

-        herbarze, anatomiczne (dokładniejsze, nie fałszują obrazu) Vesalius De humani corporae

6.      nowe zawody

-        drukarz (org. cechowa – majster i czeladnik), zecer (składacz), giser (odlewnik), papiernik

-        środowisko drukarzy: wykształceni, obrotni, przedsiębiorczy, 40% po uniwerkach,

7.      III podejścia do tekstu:

-        bez komentarzy, czysty edytorsko (Aldus) – primal authority

-        wydawca ingeruje w tekst (korektor = wyd.naukowy = Erazm u Frobena) – idiosyncratic authority

-        kompilacja wielu źródeł (Krz.Plantin) – consensual authority

8.      Gromadzenie ksiąg:

-        możliwa lektura ekstensywna, dobór lektur wg uznania, a nie dostępności

-        dokładniej czytano klasyków, mniej błędów w edycjach

9.      kultura książki:

-        Petrarca – z Cyceronem na spacerze, ks. jak żywy nauczyciel, przyjaciel

-        książka droższa niż złoto, klejnoty,

-        jak szlachetna choroba

-        Bessarian: unieśmiertelniają pamięć, przechowują kulturę

-        Poggio Bracciolini: w St. Gallen o Kwintylianie: ów maż znakomity nie mógł znieść brzydoty tego miejsca i strażników (Kwintylian = książka)

-        Erazm: zamykam się z przyjaciółmi. Na rozkaz mówią i milczą. Pocieszają w przeciwnościach.

10. Bibliofilstwo

-        Niccolo Niccoli – florencki humanista,, cały majątek wydał na książki, Medyceusze pożyczali mu za pieniądze ze swojej biblioteki

-        Tomaso Parentucelli – mnich; choć ślubował ubóstwo, gromadził księgozbiór, ok. 1000 wol., sam przepisywał (w 1448 jako papież Mikołaj V założył Bibliotekę Watykańską)

-        wielkie querendy – wyprawy po klasztorach (ulub. rozrywką szukaczy były dekady Liwiusza; Poggio B.: W Danii jest Liwiusz, warto wytoczyć im wojnę)

-        fałszerstwa – Consolatio ad se ipsum Cycerona, „pełne” wydanie Carlo Sigonio (Sygoniusza) (zamieszany A.Patrycy Nidecki)