SKRZYWIENIA KRĘGOSŁUPA

SKOLIOZA

Skolioza była tradycyjnie definiowana jako skrzywienie kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej.

WYSTĘPOWANIE

Zakrojone na szeroką skalę badania dzieci w wieku szkolnym wskazują na występowanie skoliozy w grupie 10-14 lat u 4 – 14% badanych.

Zdecydowaną większość stanowią skoliozy małe, poniżej 20 stopni.

ZAPAMIĘTAJ

Skolioza jest pojęciem opisowym a nie ostateczną diagnozą

Tradycyjna definicja nie uwzględnia faktu, iż w przebiegu skoliozy dochodzi do deformacji
we wszystkich trzech płaszczyznach ciała.

Skoliozy funkcjonalne

·         są odwracalne – można je skorygować przez dowolne napięcie mięśni kontrolujących postawę lub biernie, np. w pozycji leżącej usuwającej ból powodujący odruchowe skrzywienie, często też znikają w pozycji siedzącej

·         cechują się zwykle jednołukowym wygięciem kręgosłupa, bez wyraźnej rotacji

·         występują najczęściej u dzieci z osłabionym układem mięśniowym i więzadłowo-torebkowym, w ramach ogólnej wady postawy.

PRZYKŁADY

- kompensacyjne – wtórna do asymetrycznego ustawienia miednicy, spowodowanego np. skróceniem kończyny

- reflektoryczne – np. wskutek ochronnego skurczu mięśniowego przy ucisku na korzenie nerwowe lub innych dolegliwościach bólowych

- jako element wady postawy  

Skoliozy strukturalne

·         wykazują utrwalone zmiany w budowie poszczególnych kręgów

·         skrzywienie boczne występuje zawsze z rotacją kręgosłupa wzdłuż jego osi długiej

·         zmiany w obrębie kręgosłupa pociągają za sobą zniekształcenie klatki piersiowej z upośledzeniem  funkcji oddychania i krążenia

·         mogą osiągnąć wielkość ponad 100 stopni i stwarzają często duże problemy lecznicze

·         kostnopochodne

·         nerwopochodne

·         mięśniopochodne

·         idiopatyczne

Skoliozy kostnopochodne (osteopatyczne)

·         wrodzone, np. kręg klinowy, zrost żeber, kręcz szyi, zespół Sprengla

·         torakogenne, np. ropniak opłucnej, torakoplastyka

·         inne

Skoliozy kostnopochodne wrodzone

·         Okres krytyczny dla powstawania wad wrodzonych kręgosłupa przypada na 5 - 6 tydzień życia płodowego – proces segmentacji kręgosłupa

·         Wady wrodzone kręgosłupa powstają w ciągu pierwszych 6 tygodni życia płodowego

Klasyfikacja

Zaburzenia formowania kręgów                                            Zaburzenia segmentacji

Częściowe (kręg klinowy)                  Całkowite (półkręg)   Jednostronne       Obustronne                            

Skoliozy nerwopochodne (neuropatyczne)

·         wrodzone

·         po poliomyelitis

·         inne (nerwiakowłokniakowatość porażenia spastyczne)

Skoliozy idiopatyczne są najliczniejsze (80-90% wszystkich skolioz)

ETIOLOGIA:

Przyczyna nie jest wyjaśniona

U wielu dzieci ze skoliozą obserwuje się upośledzenie ogólnego stanu ciała, niedobór masy i wzrostu, obniżenie przemiany materii, podniesienie stężenia cholesterolu we krwi, ujemny bilans azotowy, zwiększony katabolizm białek.

W surowicy pacjentów stwierdza się pewne zmiany będące odbiciem zaburzeń w metabolizmie substancji podstawowej tkanki łącznej

Doświadczenia na szczurach karmionych groszkiem pachnącym wykazują, że u źródeł powstawania skoliozy mogą leżeć zaburzenia w metabolizmie kwasu chondroitynosiarkowego co powoduje m.in. rozluźnienie więzadeł.

WNIOSEK:

Skoliozy idiopatyczne mogą powstawać wskutek jakiegoś podstawowego zaburzenia metabolizmu, przede wszystkim w chrząstkach wzrostowych kręgów oraz więzadłach kręgosłupa a co za tym idzie nie są tylko lokalną deformacją ale chorobą ogólnoustrojową.

PATOMECHANIKA:

Niezależnie od pierwotnej przyczyny zawsze dochodzi do zaburzenia wewnętrznej równowagi kręgosłupa

              Wygięcie pierwotne zaburza równowagę i statykę kręgosłupa co powoduję reakcję równoważną ze strony sąsiednich, nie objętych procesem części kręgosłupa i

Wygięcia wtórne (wyrównawcze) mogą być dwojakiego rodzaju:

·         małe wygięcia stanowiące tylko połowę łuku pierwotnego – zwane typem „powrotu do prostej” – powstające zwykle powyżej i poniżej podwójnych wygięć pierwotnych

·         większe wygięcia powyżej i poniżej pojedynczego skrzywienia pierwotnego spełniające rolę kompensacji skrzywienia

Identyfikacja wygięć pierwotnych:

Schemat wygięć pierwotnych i wtórnych w skoliozie

wygięcie wtórne wyrównawcze

pojedyncze wygięcie pierwotne

wygięcie wtórne wyrównawcze

KOMPENSACJA

Skolioza jest w pełni skompensowana jeśli mimo wygięcia pierwotnego głowa umieszczona jest symetrycznie ponad barkami, barki i klatka piersiowa ponad miednicą a miednica ponad czworobokiem podparcia.

Pion wyprowadzony z wyrostka kolczystego VII kręgu szyjnego przechodzi przez szparę pośladkową i pada na środek czworoboku podparcia.

Kompensacja ma duże znaczenie dla

Wyglądu

Statyki i równowagi ciała

Postępu skoliozy (prawdopodobnie)

Zasada kompensacji i dekompensacji w skoliozie

Skolioza wyrównana

Suma wartości kątowych wygięć wtórnych jest w przybliżeniu równa wartości kątowej wygięcia pierwotnego.

Skolioza niewyrównana

Wartość kątowa wygięcia pierwotnego znacznie przewyższa sumę wartości kątowych wygięć wtórnych

Sylwetki pacjentów z niewielką wartością skrzywienia

Sylwetki pacjentów z dużą wartością skrzywienia

a)      Skolioza wyrównana

b)     Skolioza niewyrównana

Kompensacja nie może się rozwinąć gdy

·         wygięcie pierwotne jest tak długie, że zostają zbyt krótkie odcinki kręgosłupa, aby mogły wytworzyć się wygięcia wtórne odpowiedniej długości i wielkości

·         część wyrównawcza kręgosłupa nie ma wystarczającej giętkości

·         mimo spełnienia warunków wystarczającej długości i giętkości brak jest normalnej reakcji kompensacyjnej

Równocześnie z wygięciem bocznym pojawia się rotacja kręgosłupa wzdłuż jego długiej

osi oraz skręcenie (torsja) kręgów wskutek ich zniekształcenia.

Zasada elastycznego pręta, którego elementy połączone są ze sobą ekscentrycznie a nie wzdłuż centralnej osi podłużnej, tłumacząca powstawanie rotacji i torsji w kręgosłupie.

Z punktu widzenia biomechaniki kręgosłup można porównać właśnie do takiego pręta o segmentach łączących się asymetrycznie, stawy międzykręgowe przebiegają z tyłu od centralnej osi podłużnej kręgosłupa.

Kręgi zwracają się swoim trzonem w stronę wypukłości          skrzywienia a łuk wraz z wyrostkami w stronę wklęsłości.

Wygięcie boczne i rotacja piersiowej części kręgosłupa pociągają za sobą deformację klatki piersiowej – żebra przemieszczają się do tyłu po stronie wypukłości wygięcia a do przodu po stronie wklęsłości.

Po stronie wypukłości skrzywienia powstaje tzw. garb żebrowy a w odcinku lędźwiowym tzw. wał lędźwiowy.

Badanie kliniczne

Wykrycie wszelkich asymetrii w obrębie tułowia

Asymetria w ustawieniu barków

Asymetria w kształcie i wielkości „trójkątów talii”

Test Adama pomagający wykryć obecność garbu żebrowego

Badanie obecności skoliozy w pozycji siedzącej

       - skolioza funkcjonalna może zniknąć,

- strukturalna pozostanie widoczna

Różnice w wyglądzie między skrzywieniami zależne od lokalizacji skrzywienia pierwotnego

W każdym z pokazanych przypadków wartość kąta skrzywienia pierwotnego wynosi 70 stopni

Od lewej do prawej – skolioza lędźwiowa, piersiowo-lędźwiowa, piersiowa i pierwotnie piersiowa i lędźwiowa

Aby określić ciężkość schorzenia oraz monitorować jego przebieg konieczne jest dokonanie obiektywnego pomiaru stopnia skrzywienia

...