[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->Rocznik LubelskiegoTowarzystwa GenealogicznegoTom IV, 2012Andrzej Skrzetuski, Marek SkrzetuskiLubelskie Towarzystwo GenealogiczneMałopolska gałąź Skrzetuskich herbu JastrzębiecGniazdem rodowym Skrzetuskich były Skrzetusz Wielki i Skrzetusz Maływ Wielkopolsce. Wzmianki dotyczące Skrzetuszy pojawiają się w księgach ziemskichpoznańskich od 1405 r. Szybko rosnąca liczba dziedziców w obu wsiach i problemyz tym związane powodowały, że jedni Skrzetuscy wybierali służbę – wojskową lubu bogatszych właścicieli ziemskich, inni idąc do miast stawali się mieszczanamii zajmowali rzemiosłem, jeszcze inni zaś zakupywali lub dzierżawili ziemię, nierazz dala od gniazda rodowego.Pierwszym udokumentowanym przedstawicielem rodziny Skrzetuskich, któ-rego potomkowie dali początek gałęzi małopolskiej rodu, był Wincenty. W 1464 r.nabył działy w Skrzetuszu. Miał trzech synów: Andrzeja, Wawrzyńca i Marcina.Andrzej po sprzedaży swoich części w Skrzetuszu nabył działy w Głęboczkui Dąbrowie w powiecie gnieźnieńskim. Zmarł nie później jak w 1517 r. Wówczasto Anna Skrzetuska, wdowa po Andrzeju nabyła część Chwalikowic (Chwałkowic)w powiecie pyzdrskim. Tutaj zamieszkali synowie Andrzeja i Anny – Wawrzyniec,Jan i Maciej. Żona tego ostatniego, Dorota Jelitowska, wniosła mu w posagu swojedziały w Jelitowie w powiecie gnieźnieńskim. Z kolei jedyny syn Wawrzyńca – Jan,zwany Synowcem (dla odróżnienia od swego stryja Jana), w drodze spadkobraniapo bezdzietnym małżeństwie Macieja i Doroty oraz poprzez kolejne zakupypowiększył swoje działy w Jelitowie. W przyszłości potomkowie Jana „Synowca”wylegitymują się ze szlachectwa, jakoSkrzetuscy herbu Jastrzębiec z Jelitowa.Janżonaty był z Anną StawskąseuWęgierską, córką Jakuba Drapieża StawskiegoseuWęgierskiego. Jan i Anna doczekali się pięciu synów – Macieja, Stanisława,Ulissesa, Jana i Bartłomieja. Mający niezwykle rzadkie imię Ulisses był zapewnepierwszym Skrzetuskim, który zamieszkał na Rusi koronnej. W 1600 r. zakupił303SUPLeMeNTyczęść Dołhobyczowa w powiecie bełskim i ożenił się z Zofią Rogalanką, córkąMarcina Rogali z Warężyna, podsędka ziemi bełskiej. Skrzetuscy w Dołhobyczowiemieszkali do końca XVII w. Warto wspomnieć, że Mikołaj Skrzetuski, czylisienkiewiczowski Jan z „Ogniem i mieczem”, podczas swojej służby wojskowejna ziemiach ukrainnych Rzeczypospolitej, wielokrotnie zatrzymywał się u swychkrewnych w Dołhobyczowie. W 1667 r. wraz z grupą zbrojnych, wśród których byłTomasz Skrzetuski, towarzysz chorągwi husarskiej, wnuk Macieja, brata Ulissesaz Dołhobyczowa, najechał dwór w Woli Grodeckiej, gdzie zamieszkiwała Zofiaz Brzezickich, podkomorzanka bełska, wdowa po Janie Światopełku Zawadzkim, z za-miarem poślubieniaciepłeji posażnej wdowy. Konkury nie powiodły się jednak,gdyż w ogólnym zamieszaniu kandydatka na żonę zbiegła, a następnie wniosłaskargę do Trybunału Koronnego w Lublinie. Mikołaj nie stawił się na termini został zaocznie skazany na infamię, ponieważ jednak przebywał pod jurysdykcjąhetmańską, wyrokami trybunalskimi zbytnio się nie przejmował.Bartłomiej, najmłodszy z synów Jana „Synowca”, w chwili śmierci ojca w 1605 r.,był jeszcze niepełnoletni. Starsi bracia przypuszczalnie spłacili go, po czymprawdopodobnie opuścił Wielkopolskę, skoro po 1605 r. w księgach ziemskichwojewództw poznańskiego i kaliskiego, już nie występuje. Pojawia się natomiastna Kujawach, gdzie nabył działy w Mierogoniewicach w powiecie inowrocławskim.W r. 1640 notowany był jako podstarości gniewkowski. Był dwukrotnie żonaty,najpierw z Urszulą Kiełczewską, a następnie z Zofią Popowską. Z pierwszegomałżeństwa miał córkę Annę, a z drugiego, dwóch synów – Andrzeja i Krzysztofa.Obaj synowie przenieśli się następnie do województwa krakowskiego. Krzysztofnotowany jest m.in. w księgach ziemskich sądeckich od 1651 r., a Andrzej od 1655 r.Krzysztof nabył wówczas różne działy w powiecie sądeckim i od już od 1651 r.notowany był jako pisarz grodzki sądecki. W następnym roku poślubił ElżbietęZofię Ciołek Poniatowską, córkę Adama, zarządcy dóbr Klarysek w Starym Sączu.Warto dodać, że ojciec Adama, Kasper Ciołek Poniatowski, który sam wcześniejpełnił funkcję zarządcy wspomnianych dóbr, miał także drugiego syna – Jana.Tenże, żonaty z Zofią z Grocholskich,Imo votoZbludzką, był pradziadkiem królaStanisława Augusta Poniatowskiego.Krzysztof Skrzetuski w 1665 r. ufundował nowy kościół (murowany) w RabieWyżnej, który konsekrowano trzy lata później. Krzysztof był już wówczas podstarościmi sędzią grodzkim sądeckim. Doczekał się córki Anny, która poślubiła Andrzeja zeStroni Strońskiego, i synów – Jana i Bartłomieja. Brat Krzysztofa – Andrzej, żonatyz Marianną Żukowską, miał syna Krzysztofa, który w zakonie franciszkanów (imięzakonne Adrian) pełnił funkcję prowincjała, a w 1715 r. został nawet biskupem-nominatem bakowskim, jednak wskutek śmierci nie zdołał objąć diecezji.304A. Skrzetuski, M. Skrzetuski,Małopolska gałąź Skrzetuskich herbu JastrzębiecJan, syn Krzysztofa, w 1688 r. burgrabia zamku sądeckiego, żonaty z Mariannąz Łukawicy Sędzimirówną, owdowiawszy ożenił się zSuzannąz GlędzianowaBełchacką. Młodszy brat Jana, Bartłomiej, posiadał połowę Koczanowa w po-wiecie proszowskim. Od 1715 r. był administratorem w salinach, a następniepodżupkiem wielickim. W r. 1727 pełnił urząd łowczego chełmińskiego, a w 1732 r.podwojewodziego proszowskiego. Żonaty był z Konstancją z Kunowa Kunowską.Z tego związku doczekał się czterech synów: Michała Krzysztofa, Stanisława,Jana i Józefa oraz córki Katarzyny. Michał Krzysztof w 1730 r. był gwardianemfranciszkanów w Krakowie. Jan, również duchowny, był kanonikiem inflanckim,a w 1750 r. kanonikiem lwowskim i proboszczem brzeżańskim. Stanisław został poojcu w 1750 r. podwojewodzim proszowskim, a w 1762 r. podżupkiem wielickim.Jego żoną była Justyna z Brzezia Russocka, jednym z synów natomiast, pijar (imięzakonne Wincenty od św. Józefa Kalasantego), profesor w Collegium Nobilium,autor m.in. kilku podręczników dla szkół, w tym najbardziej znanego –PrawoPolityczne Narodu Polskiego.Józef Skrzetuski, syn Bartłomieja, a więc bratanek Jana burgrabiego sądeckiego,zapisał się w 1715 r. na Uniwersytet Krakowski. Po studiach był sekretarzem hetmanawielkiego koronnego Adama Mikołaja Sieniawskiego, a następnie prowadził sprawyjego córki Marii Zofii, I. v. Denhoffowej. Ta po śmierci swego pierwszego mężapoślubiła ks. Augusta Czartoryskiego. W związku z tym Józef Skrzetuski zacząłkierować także sprawami Czartoryskiego w Trybunale Koronnym i z czasem stałsię jednym z jego najbliższych współpracowników. Piastował urzędy: podstolegobracławskiego, podczaszego przemyskiego, podwojewodziego lwowskiego i starostymogilnickiego. W wojsku dosłużył się stopnia pułkownika. Kilkukrotnie wybieranogo posłem na sejm.Najważniejszym okresem jego działalności publicznej było sprawowaniew latach 1746–1747 funkcji marszałka Trybunału Koronnego w Lublinie. Jegomarszałkowanie było wysoko oceniane. Doprowadził do rozsądzenia sprawzalegających przez kilka lat. Odchodząc z tej funkcji pozostawił księgę spraw, którastanowi dowód jego działalności i wzór dla innych.J. Skrzetuski był współzałożycielem Bractwa Św. Iwona przy lubelskim kościelep.w. Nawrócenia Św. Pawła Apostoła, czyli OO. Bernardynów, a także fundatoremsrebrnych sukien dla obrazu św. Tekli w tej świątyni.Z małżeństwa z Marcjanną Górską miał sześciu synów. Czterej znani sąz imienia. Są to: Michał, Tadeusz, Andrzej i Józef. Michał, również prawnik, pośmierci ojca w 1764 r. objął urząd starosty mogilnickiego. Jego żoną była AnnaStarzyńska. Brał czynny udział w insurekcji kościuszkowskiej, a po jej upadkuuszedł z kraju. Znalazł się na emigracji we Włoszech, gdzie m.in. pełnił różne305SUPLeMeNTyfunkcje w dyplomacji. Był m.in. sekretarzem poselstwa do Turcji w ramach legacjiPiotra Potockiego, co wiązało się z planami wciągnięcia Turcji do wojny przeciwRosji.Spośród kolejnych synów Józefa – Tadeusz, był cześnikiem komyjskim. Jego żonąbyła Brygida hr. Skarbek. Andrzeja swatał sam król Stanisław August Poniatowski.Józef został zakonnikiem – pijarem (imię zakonne Kajetan od św. Eustachego).Podobnie jak jego bardziej znany stryjeczny brat Bartłomiej (Wincenty), równieżbył profesorem Collegium Nobilium i autorem kilku podręczników dla młodzieży.Michał, Tadeusz i Andrzej byli posłami na sejm podczas elekcji króla StanisławaAugusta.Tadeusz z Brygidą trzymali miasteczko Michalcze i wieś Kolanki w powieciekołomyjskim. Mieli dwóch synów: Kazimierza i Wiktora Gabriela. O tym ostatnimwiemy, że urodził się w Michalczach 22 marca 1789 r. Bracia zarządzali majętnościamiSkarbków. Wiktor trzymał również kilka dzierżaw nieopodal Zamościa – jednąz nich były Hutki koło Krasnobrodu. Żonaty z Konstancją Kamieńską, miał czterechsynów: Józefa, Władysława, Jana i Kazimierza. Józef i Władysław urodzili sięw Michalczach, Jan w Czortowcu, a Kazimierz we wspomnianych Hutkach. Wik-tor w nieznanych okolicznościach w 1848 r. sformował liczący około 100 konioddział i wyruszył na Węgry. Tam został ujęty przez wojska rosyjskie, a następnieosądzony i skazany na 2 lata pobytu w twierdzy. Osadzono go na zamku w Lublinie.Po odbyciu kary zamieszkał w miejscowym klasztorze OO. Bernardynów.Syn Wiktora, Kazimierz, po studiach prawniczych w Warszawie został sędzią.W 1855 r. wylegitymował się ze szlachectwa. Przez kilka lat był urzędnikiemRządowej Komisji Sprawiedliwości, a następnie pełnił szereg funkcji w sądachwarszawskich. Po r. 1876 został przewodniczącym wydziału cywilnego tamtejszegosądu okręgowego. Zmarł w 1904 r. Rodziny nie założył.Linia JanaBrat Kazimierza – Jan, był nauczycielem w Szkołach imienia Zamoyskichw Szczebrzeszynie. Ożenił się z Eufrozyną Przybyszewską, córką burmistrzaSzczebrzeszyna. Po zamknięciu Szkół, jako represji po upadku Powstania Stycz-niowego, małżonkowie przenieśli się do Guberni Radomskiej, a następnie doNowoaleksandryjska (Puławy). Mieli synów: Władysława, Jana, Lucjana, Ignacegoi Kazimierza, oraz córki: Bronisławę, Marię i Feliksę. Urodzony w SzczebrzeszynieWładysław był pracownikiem Nadwiślańskiej Kolei Żelaznej. Po zaślubieniuMichaliny Janikowskiej zamieszkał w Lublinie przy ul. Bernardyńskiej. Tu urodziłysię ich dzieci: Mieczysław, Jan, Maria, Kazimiera i Władysława.306A. Skrzetuski, M. Skrzetuski,Małopolska gałąź Skrzetuskich herbu JastrzębiecMieczysław w 1905 r. należał do szkolnego komitetu strajkowego. Został za towyrzucony ze szkoły i uwięziony na zamku lubelskim. W 1906 r. wyjechał do Lipska,następnie do Hamburga, gdzie ukończył z odznaczeniem Akademię Handlową.Następnie udał się do Paryża. Tam studiował w Wolnej Szkole Nauk Politycznych.Po powrocie do kraju w 1911 r. pracował w Warszawskim Banku Przemysłowym.W 1914 r. został członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej, a w 1915 wstąpił doI-go pułku ułanów Legionowych –„Beliniaków”. W 1920 r. brał udział w wojniepolsko-bolszewickiej. W latach 1918-1933 pracował w Ministerstwie Skarbu.Z kolei brat Mieczysława – Jan Adam, w okresie międzywojennym był pracownikiemjednego z lubelskich banków. Aresztowany zaraz po wejściu Niemców do Lublinaw 1939 r. został osadzony na zamku, a następnie wywieziony do Oświęcimia i tamw 1941 r. zamordowany.Drugi z synów Jana, Jan Stanisław, urodzony w Szczebrzeszynie w r. 1855,miał za żonę Marię Mossakowską. Zajmował się zarządem majątków ziemskichw rejonie Opola Lubelskiego. Doczekał się trzech córek: Janiny, Jadwigi i Heleny,oraz syna – Stanisława.Kolejny syn Jana, Lucjan Seweryn, był właścicielem majątku ziemskiego Boiska,koło Opola Lubelskiego. Żonaty z Jadwigą Hirszel, miał dwie córki: Zofię i Irenęoraz dwóch synów: Włodzimierza i Lucjana.Linia WładysławaWładysław, syn Wiktora, z woli ojca przeznaczony był do stanu duchownego.Jednak krótko przed święceniami zakochał się z wzajemnością w wychowancewarszawskich Panien Wizytek, Rozalii Junosza Stępowskiej. Młodzi postanowiliwybrać świecką drogę życia. Za ten postępek, brat Rozalii, kanonik AntoniStępowski miał ją rzekomo wydziedziczyć. W rzeczywistości po ślubie udzielonymim przez ks. Stępowskiego zamieszkali w Latowiczu, gdzie szwagier Władysławabył proboszczem. Władysław uczył w tutejszej szkole elementarnej. Kolejnymimiejscami, w których małżonkowie zamieszkiwali, były: Piotrków Trybunalski,Radom i Warszawa. W. Skrzetuski uczył w gimnazjach j. polskiego, łaciny i greki.W 1858 r. przybył do Warszawy młody Henryk Sienkiewicz, aby rozpocząćnaukę w Gimnazjum Realnym. Zamieszkał na stancji u swojego nauczycielaj. polskiego, którym był właśnie W. Skrzetuski. Sienkiewicz przez wiele latutrzymywał kontakty z rodziną Skrzetuskich, w okresie pisania „Trylogii”kilkukrotnie przebywał na Ukrainie, zatrzymując się w Nosowie k/Podhajec,w majątku Edwarda Skrzetuskiego, stryjecznego brata Władysława, który zmarłw 1916 r.307 [ Pobierz całość w formacie PDF ] |