Spis treści:

Contents

KONSTYTUCJA I INNE ŹRÓDŁA PRAWA KONSTYTUCYJNEGO

CECHY KONSTYTUCJI JAKO USTAWY ZASADNICZEJ

Konstytucja jest ustawą → aktem normatywnym powszechnie obowiązującym o pewnych cechach szczególnych. Są to:

(1)              szczególna treść(2)              – polega na zakresie (szerokości) regulowanych przez nią materii i na sposobie (głębokości, szczegółowości) ich regulowania.

–              Materia konstytucyjna to całokształt kwestii ustrojowych (triada), tzn.:

→              ogólne zasady ustroju państwowego;

→              ustrój naczelnych organów państwa, zakres ich kompetencji i relacji wzajemnych,

*              relacje miedzy stanami/kanonami/państwami w przypadku państw złożonych, a w przypadku państw unitarnych ustrój samorządu lokalnego;

→              podstawowe prawa, wolności i obowiązków jednostki.

–              Głębokość–              regulacji jest różna w rożnych państwach, ale panuje zasada, że konstytucja powinna normować–              zagadnienia o charakterze podstawowym, ale ich określenie ma charakter polityczny, dlatego obok konstytucji lakonicznych (USA, Francja z 1958) są konstytucje obszerne (większość–              konstytucji w państwach postkomunistycznych, np. polska konstytucja → spowodowane jest to doświadczeniami autorytaryzmu oraz słabością i/lub niewiarą we władzę sądowniczą i jej zdolność–              twórczego interpretowania konstytucji i wypełniania luk)

(3)              szczególna forma – polega na jej :

–              szczególnej nazwie – tylko ten akt określany jest mianem Konstytucji

–              trybie powstania – często tryb ten określony jest w odrębnej regulacji konstytucyjnej. Najczęściej powstaje w parlamencie (czasem połączone izby, czasem specjalnie wybrany do tego organ o dużej reprezentatywności), niekiedy poddana pod referendum (typowe dla krajów postkomunistycznych), ale zdarza się, że jest stworzona przez inny organ (np. Rosja 1997 – nadana przez prezydenta i zatwierdzona w referendum; we Francji parlament przekazał rządowi napisanie konstytucji i potwierdzenie jej w referendum w 1958). Historycznie pierwszy sposób to konstytucja oktrojowana (nadana jednostronnym aktem władcy).

→              projekt – często przygotowywany przez specjalne ciało polityczne, pozostające poza systemem komisji parlamentarnych, np. komisja konstytucyjna w Polsce.

→              uchwalenie – z reguły potrzebna szczególna większość→              i szczególne kworum.

–              trybie zmiany – jako podstawowy element sztywności konstytucji. Z reguły uchwalana jako ustawa konstytucyjna o zmianie konstytucji. Z reguły odrębny tryb przejawia się w:

→              szczególna większość→              i kworum, czasem konieczność→              obecności innych podmiotów

*              np. RFN (2/3 w obu izbach), Francja 3/5 w Kongresie, Włochy (2/3 w obu izbach, inaczej referendum konstytucyjne), Bułgaria (ľ), Czechy (3/5 w obu izbach);

*              dodatkowe utrudnienia – np. konieczność*              potwierdzenia przez następny parlament, współdziałanie organów centralnych i lokalnych w państwach złożonych, potwierdzenie w referendum.

→              ustanowieniu kilku (konkurencyjnych lub wykluczających się) procedur zmiany konstytucji – np. dla rewizji konstytucji inna forma niż dla zmian cząstkowych,

→              ustanowieniu zakazu zmiany konstytucji w pewnych sytuacjach bądź okresach – np. podczas stanu wojennego, zagrożenia państwa..

–              szczególnej systematyce ogólnej – podział na rozdziały → daje wyraz aksjologii ustrojodawcy; systematyka szczegółowa jest taka sama jak w innych ustawach.11111

(4)              szczególna moc prawna – przyznanie konstytucji najwyższego miejsca w systemie prawa stanowionego (zbudowanego na zasadzie hierarchiczności.

–              Przedmiot normowania konstytucji ma charakter pierwotny i nieograniczony, co oznacza, że konstytucja może normować–              każdą kwestię;

–              Każdy akt normatywny musi być–              z nią zgodny – tzn. nie może być–              w sprzeczności

*              sprzeczność*              materialna – gdy treść*              danej normy narusza konstytucję;

*              sprzeczność*              proceduralna (formalna) – gdy sposób wydania danej normy naruszał konstytucję;

*              sprzeczność*              kompetencyjna – gdy akt został wydany przez organ nieupoważniony w konstytucji;

→              zakaz wydawania aktów sprzecznych z konstytucją (zasada niesprzeczności) odnosi się głównie do działalności parlamentu i jest określany jako negatywny aspekt obowiązku realizacji konstytucji.

–              Każdy inny akt normatywny musi być–              z nią spójny – tzn. musi przyjmować–              jej treść–              w możliwie najpełniejszy sposób w celu urzeczywistnienia postanowień Konstytucji, a ponieważ wiele postanowień konstytucyjnych jest ujętych w sposób ogólny zasadę spójności nazywa się pozytywnym aspektem obowiązku realizacji konstytucji.

→              ten postulat jest trudny do badania w jurydyczny sposób;

1        Zakaz naruszania i nakaz realizowania są skierowane do wszystkich organów państwa.

Powyżej wymienione są to cechy konstytucji sztywnych. Polska konstytucja daje wyraz swej sztywności we wstępie i art. 8 ust. 1.

Zmiana Konstytucji z 2 kwietnia 1997 roku – art. 235 K → technika inkorporacji.

Rozdział XII – ZMIANA KONSTYTUCJI; Art. 235.

1.              Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć2.              co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.

3.              Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat.

4.              Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć5.              się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy.

6.              Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

7.              Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I, II lub XII Konstytucji może odbyć8.              się nie wcześniej niż sześć9.              dziesiątego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.

10.              Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty określone w ust. 1 mogą zażądać11.              , w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość12.              głosujących.

13.              Po zakończeniu postępowania określonego w ust. 4 i 6 Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Pozycja konstytucji a:

1        prawo naturalne – choć prawo natury ma pozycję nadrzędną w stosunku do prawa stanowionego, to nie ma potrzeby zapisywania jej w konstytucji, ale konstytucja odwołuje się do norm prawa natury. W przypadku sprzeczności obowiązuje niepisana zasada – ius resistendi – prawo do oporu wobec tyranii.

2        ogólne zasady prawa międzynarodowego – choć konstytucje z reguły mają wyższą rangę niż umowy międzynarodowe, to nie budzi wątpliwości, że pewne podstawowe standardy międzynarodowe praw człowieka czy demokratycznego systemu rządów muszą być przestrzegane i uwzględniane w konstytucji ze względu na faktyczne, silne powiązania między państwami (zwłaszcza w Europie).

POJĘCIA OGÓLNE

Wybory parlamentarne – regularne odnawianie składu parlamentu w wyniku decyzji podejmowanych w szczególnej procedurze przez ogół obywateli posiadających pełnię praw politycznych.

–              są wynikiem realizacji zasady suwerenności Narodu i są formą weryfikacji rządzących przez rządzonych;

–              wymóg wybieralności pierwszej izby parlamentu, ale drugiej niekoniecznie;

–              też wybory na szczeblu lokalnym – do samorządów gminnych, czasem też wyższych stopniach podziału terytorialnego;

–              też wybory prezydenta – szczególnie w państwach o prezydenckim systemie, ale nie tylko.

–              wymóg przeprowadzenia w oparciu o zasadę pluralizmu politycznego, tj. zasadę swobodnego konkurowania partii politycznych i ich programów, z wyjątkiem partii nazistowskich i faszystowskich.

–              oparte na szczególnej regulacji prawnej dla zapewnienia uczciwego przebiegu.

Prawo wyborcze ma dwa znaczenia:

»              w znaczeniu podmiotowym to jedno z praw obywatela (nie człowieka!).

*              czynne prawo wyborcze – prawo do głosowania i wybierania;

*              bierne prawo wyborcze – prawo do kandydowania

ź              różnice mogą byćź              znaczne – powszechnośćź              czynnego prawa to zasada absolutna, ale bierne prawo może byćź              ograniczane, np. podwyższonym wiekiem.

»              w znaczeniu przedmiotowym to gałąź prawa konstytucyjnego regulująca kwestie przygotowania, przeprowadzania i ustalania wyniku wyborów.

System wyborczy to całokształt prawnych i pozaprawnych reguł określających sposób przeprowadzania wyborów, a jego elementami są prawo wyborcze w znaczeniu przedmiotowym, oraz różne normy, zasady i zwyczaje, w szczególności polityczne, które wielokrotnie mają istotne znaczenie, np. kolejność kandydatów na listach wyborczych. W znaczeniu węższym to sposób ustalania wyniku wyborów (proporcjonalny czy większościowy).

Podstawowe zasady prawa wyborczego – historycznie ukształtowane zasady, traktowane dziś jako konieczne, choć przesłanki demokratyzmu wyborów (choć nie są wystarczające), określane tradycyjnym mianem przymiotników wyborczych, tj. powszechność, równość, bezpośredniość, tajność głosowania, proporcjonalność.

»              mówi się niekiedy o nowym przymiotniku jakim jest wolność»              wyborów – odwołanie do zasady pluralizmu politycznego, min. w Ustawie Zasadniczej RFN i w polskiej Ordynacji do Parlamentu Europejskiego, też mała Konstytucja z 1992 r. wspominała o tym.

»              Sejm ma pięcioprzymiotnikowe wybory, Senat trzy (powszechność»              , bezpośredniość»              , tajność»              głosowania), a prezydent czteroprzymiotnikowe, ze względu na jeden mandat nie ma proporcjonalności, w przypadku ...