TEMAT: FUNKCJE KRYMINALISTYKI + PORTRET PAMIECIOWY

Funkcje kryminalistyki

Kryminalistyce przypisuje się różne funkcję , które najpełniej zdefiniował T. Hanausek. Wyróżnia on funkcję:

- rozpoznawczą

- wykrywczą

- dowodową

- zapobiegawczą

Funkcja rozpoznawcza jest realizowana przez opracowywania metod i środków służących do uzyskiwania możliwie największej liczby informacji o miejscach, przedmiotach, osobach, taktyce aktualnych i przyszłych działań kryminalistycznych. Wyróżnia się rozpoznania terenowe, środowiskowe, problemowe oraz osobowe. Należy pamiętać, że funkcja ta jest powiązana z podejmowaniem działań operacyjnych, a uprawnione organa muszą ściśle przestrzegać obowiązujących norm prawnych, poszanowania dóbr osobistych jednostki oraz zajmować merytoryczne uzasadnienie w każdej sprawie. 

Funkcja wykrywa – wiążę się z wykryciem zdarzenia, jego sprawców, mechanizmu powstawania określonych zjawisk lub ich zmian. Jest ona nierozerwalnie powiązana z funkcją rozpoznawczą, gdyż aktywizuje oraz konkretyzuje wiedzę zdobytą podczas rozpoznania. Podstawą realizacji procesu wykrywczego są informacje uzyskane z wielu źródeł, analizowane oraz oceniane, które następnie wykorzystywane są w konkretnie podejmowanych działaniach. Działania takie zmierzają do poszukiwania określonego podmiotu lub przedmiotu wykrywania, weryfikowania informacji o nim aż do ujawnienia i potwierdzenia jego tożsamości. 

Reguła 7 złotych pytań w kryminalistyce – co, gdzie, kiedy, w jaki sposób, dlaczego, jakimi środkami oraz kto – nakreślająca kierunek działań.

Funkcja dowodowa  - zadaniem podejmowanych w związku z nią działań jest zgromadzenie materiału mającego walory dowodowe, który pozwoli na przedstawienie określonych warunków procesowych.  Poruszamy się w sferze prawa dowodowego ściśle reglamentowanego przepisami procedury karnej. Proces udowadniania faktu popełnienia przestępstwa jego okoliczności, sposobu działania sprawcy oraz samego sprawstwa przeprowadza organ procesowy zgodnie z przepisami prawa procesowego, na podstawie dowodów. Najważniejsze czynności o znaczeniu dowodowym miały doskonale wypracowaną kryminalistyczną taktykę ich przeprowadzenia.

Funkcja zapobiegawcza (profilaktyczna) – powinna mieć charakter stały i odgrywać największą rolę w systemie metod i środków mający na celu ochronę porządku społecznego i bezpieczeństwa obywateli. Funkcja ta jest realizowana zarówno przez podejmowanie działań w kierunku neutralizacji czynników zagrażających, rozpoznanie środowisk kryminogennych, zapobieganie abstrakcyjnym zagrożeniom przewidywanym na podstawie doświadczeń praktyki oraz badań naukowych, jak i realizację zespołu konkretnych przedsięwzięć odnoszących się do  określonych, jednostkowych szkodliwych zdarzeń. Czynności profilaktyczne mogą mieć bardzo szerokie spektrum.

Funkcja rozpoznawcza – opracowywanie metod służących uzyskaniu jak największej liczby informacji o miejscach, przedmiotach, osobach etc. Teraźniejszych i przyszłych działań kryminalistycznych. W ramach funkcji wyróżnia się rozpoznania:

·         Terenowe

·         Środowiskowe

·         Problemowe

·         Osobowe

Organa prowadzące rozpoznanie zobowiązane są do przestrzegania norm prawnych oraz merytorycznego uzasadnienia każdego podejmowanego działania.

Funkcja wykrywcza – wiąże się z wykryciem zdarzenia, sprawców, powstania kryminogennych zachowań. Podstawą są informacje uzyskiwane w toku postępowania ich pochodzenie, analizowanie oraz ocenianie.

Reguła siedmiu złotych pytań

·         Co ?

·         Gdzie ?

·         Kiedy ?

·         W jaki sposób ?

·         Dlaczego ?

·         Jakimi środkami ?

·         Kto ?

Funkcja dowodowa – gromadzenie materiału dowodowego który pozwoli na przedstawienie wniosków procesowych.

Funkcja zapobiegawcza (profilaktyczna) – charakter stały, najważniejsza rola w utrzymywaniu porządku społecznego. Prowadzenie działań w kierunku neutralizacji zagrożeń: rozpoznanie środowisk kryminogennych, prowadzenie działań naukowych, wzmocnione patrole policyjne w newralgicznym czasie i miejscu, organizowanie akcji uświadamiających etc.

Wykorzystujący osiągnięcia kryminalistyki w praktyce, a także wyznaczający kierunki rozwoju tej nauki powinni pamiętać, że wszystkie te działania muszą być zgodne z zasadami procesu karnego i normami etycznymi.  Sformułowane zasady kryminalistyczne powinny służyć temu, aby rozwój nauki, jak i konkretne poczynania oparte na wynikach  były efektywne i celowe oraz wzajemnie spójne.  Z realizacji tych zasad powinna wynikać pełna zgodność między założeniami a wynikami badań.

Antropometryczne metody identyfikacji człowieka

Jednym z problemów prowadzonych postępowań wykrywczych jest odtworzenie wyglądu sprawców zdarzeń, osób poszukiwanych, ofiar przestępstw, osób zaginionych bądź przeżyciowego wyglądu osób.

Pierwsze próby identyfikacji osób wiążą się z działalnością Eugene Francois Vidocqa. Funkcjonariusze XIX-wiecznej policji kryminalnej nie dysponowali wówczas technikami utrwalającymi wygląd sprawców, nie było mowy o stosowaniu fotografii czy tworzenia portretów pamięciowych.  Vidcocq dążył do wyszkolenia pamięci własnej i swoich współpracowników, odwiedzał więzienia, w których inicjował tzw. parady więźniów.

Podczas takich parad obserwatorzy studiowali wygląd, postawę, mimikę oraz gestykulację poszczególnych więźniów.

W styczniu 1874 r. zainstalowano w paryskiej policji atelier fotograficzne i dodatkowo fotografowano  każdego aresztanta oraz więźnia.

Wprowadzenie zdjęć przestępców wzbogaciło kartotekę, ale nie ułatwił posługiwania się nią – praktycznie było to możliwe tylko i wyłącznie wtedy, gdy zatrzymany podawał to samo imię i nazwisko, które figurowało w kartotece.

Problem został rozwiązany w 1882 r. przez Alfonsa Bertillona, który opracował antropometryczną kartotekę rejestracyjną opartą na pomiarach ludzkiego ciała.

Antropometria kryminalistyczna jest oparta na następujących założeniach:

- wymiary kośćca ludzkiego, po 20 roku nie ulegają zmianie

- znikome jest prawdopodobieństwo znalezienia dwóch osób o takich samych wymiarach kilkunastu zewnętrznych części ciała

- pomiary ciała nie nastręczają większych problemów

Autor tej metody dokonywał pomiarów całego ciała – wzrostu w pozycji stojącej oraz siedzącej oraz rozwartości ramion, głowy  - długości i szerokości głowy, największej szerokości twarzy, długości oraz szerokości prawego ucha, długości niektórych członków  - lewego przedramienia, lewej stopy, średniego oraz małego palca lewej ręki

Wyniki pomiarów wpisywano na specjalnych formularzach włączanych do rejestru.

Portret pamięciowy – metodę zapoczątkował oficer francuskiej policji kryminalnej Eugene Francois Vidocq. Metody „parady więźniów” oraz prowadzenie rejestru znanych przestępców; od 1874 fotografowano schwytanych więźniów. W 1882 r. wprowadzono antropometryczną kartotekę opartą na pomiarach ludzkiego ciała (A. Bertillon).

Antropometria kryminalistyczna wg A. Bertillona oparta jest na założeniach

·         Wymiary ludzkiego kośćca po 20 roku życia nie ulegają zmianie

·         Mało prawdopodobna jest możliwość znalezienia dwóch identycznych rozmiarowo osób

·         Wykonywanie pomiarów nie stanowi problemu

Komputerowy portret obrazowy – w Polsce funkcjonuje system POL-SIT (Polski System Identyfikacji Twarzy) opracowany w CLK KGP. Składa się z bazy fotografii twarzy (z profilu oraz en face). Baza zawiera 15 tyś. zdjęć osób w wieku od 18 do 55 roku życia.  System jest kwerendowany wg:

·         Kształtu twarzy (kształt, długość, szerokość, obfitość)

·         Włosów (długość, kształt, bujność, kolor, uczesanie, wygląd, przedziałek)

·         Broda (forma, kolor, długość, bujność włosów)

·         Wąsy (forma, kolor, długość, bujność włosów)

·         Brwi (kształt, długość, szerokość, ustawienie, kolor, umiejscowienie, rozstawienie)

·         Oczy (wielkość, rozstawienie, ustawienie szpary, osadzenie, kolor)

·         Nos (długość, szerokość, kształt profilu, kształt nasady, kształt grzbietu)

·         Usta (długość, grubość, kształt szpary ust, profil czerwieni wargowej)

·         Uszy (wielkość, odstawanie, cechy charakterystyczne)

Wykonywanie portretów pamięciowych:

·        Synteza rysopisu w celu ustalenia najbardziej charakterystycznych cech wyglądu

·        Miksowanie w celu stworzenia wspólnego obrazu twarzy

·        Doskonalenie kompozycji obrazu twarzy

Identyfikacja pośmiertnie zniekształconych zwłok – w przypadku rozkładu zwłok dochodzi do zniekształcenia rysów twarzy pod wpływem np. temperatury, żerowania zwierząt, wody. W celu odtworzenia twarzy retuszuje się:

·         Retusz techniczny – wyeliminowanie niepożądanego tła np. stołu prosektoryjnego

·         Retusz estetyzujący – eliminacja zabrudzeń, otarć naskórka, poprawienie fryzury, „ożywienie” oczu

·         Retusz korekcyjny – otwarcie przymkniętych powiek, domknięcie ust

·         Retusz rekonstrukcyjny – uzupełnienie brakującej tkanki miękkiej

·         Retusz wiekowy – „postarzenie” lub „odmłodzenie” portretu osoby

Identyfikacja osób na podstawie fotografii – przeprowadza się ją w celu potwierdzenie tożsamości osób poszukiwanych, podejrzanych, zaginionych, chorych psychicznie. Metody identyfikacji

·         Metoda pomiarowo-porównawcza – pomiary w jednakowej pozie wybranych elementów budowy twarzy i porównanie uzyskanych wyników (np. pomiary wysokości ucha, długości nosa, odległości pomiędzy kącikami oczu itd.)

·         Metoda graficzno-opisowa – wskazanie indywidualnych cech twarzy tj. ukształtowanie linii owłosienia, bruzd czołowych, kształt szpary ocznej, rynienki wargowej itd.

·         Metoda montażowa – zestawienie wybranych elementów twarzy na zdjęciu dowodowym i porównawczym przez dokonanie wycięć w liniach poziomych lub pionowych i nałożenie zdjęć na siebie.

·         Metoda konturowa – odrysowanie na kalce konturów, wybranych elementów twarzy z fotografii dowodowej, nałożenie jej na fotografię oraz dokonanie analizy zgodności ich kształtów i wzajemnego rozmieszczenia.

·         Metoda antropometryczna – pomiary poszczególnych elementów twarzy w ustalonych punktach antropometrycznych i porównanie proporcji oraz wartości wskaźników obliczonych na podstawie tych pomiarów.

·         Metoda pomiarów kątowych – pomiar kątów pomiędzy liniami łączącymi wybrane punkty antropometryczne.

Odtwarzanie wizerunku osób na podstawie czaszki

W przypadku ujawnienia zwłok o bardzo daleko posuniętym procesie rozkładu istnieje możliwość odtworzenia wizerunku twarzy na podstawie czaszki. Metody rekonstrukcji:

·         Rekonstrukcja plastyczna metodą Gierasimowa (pracochłonna i rzadko obecnie stosowana) – pokrywanie czaszki masą plastyczną imitującą tkankę miękką. Zaczyna się od antropologicznych oględzin czaszki w celu ustalenia płci, wieku oraz rasy. Do czaszki przymocowuje się markery o wysokości odpowiadającej grubości tkanki miękkiej w danym miejscu czaszki. Po wymodelowaniu mięśni skroniowych, żwaczy i mięśni szyi.

·         Rysunkowa rekonstrukcja – zdjęcie czaszki w skali 1:1, en face i z prawego profilu. Na zdjęcie nakłada się kalkę techniczną dodając grubości odpowiadające wielkością tkanki miękkiej oraz osadzenie kształtu nosa, ust, położenie małżowin usznych.

·         Komputerowa rekonstrukcja – np. przy programie POL-SIT. Najszybsza metoda polegająca na wprowadzeniu do bazy komputera obrazu czaski i zaznaczenie markerów przedstawiających usytuowanie wielkości oraz wzajemne położenie elementów głowy. Dobiera się odpowiednio dobrane elementy twarzy (oczy, uszy, usta) oraz nadaje cechy wiekowe (zmarszczki, fałdy skórne itd.)

Inne metody identyfikacji zwłok – metoda identyfikacji zwłok zależy od stanu i okoliczności ich ujawnienia. Najbardziej wiarygodne metody identyfikacji zwłok:

·         Porównanie kodu genetycznego DNA – daje możliwość identyfikacji zwłok nawet w przypadku daleko posuniętego rozkładu.

·         Porównanie odcisków palców – możliwe wówczas, gdy stan zwłok pozwala na pobieranie odcisków palców i jeśli istnieje wykonana za życia karta daktyloskopijna tej osoby. Dzięki systemowi AFIS wystarczy odcisk jednego palca.

·         Badania uzębienia i innych danych odontologicznych – przydatna w przypadku identyfikowania zwłok rozkawałkowanych, spalonych itd. Warunkiem identyfikacji jest posiadanie dokumentacji stomatologicznej opisującej stan uzębienia (braki, plomby itd.)

·         Metoda radiologiczna – wykorzystanie zdjęć rentgenowskich czaszki lub innych kości szkieletu wobec osób które doznały urazów, miały wrodzone choroby lub przechodziły operacje które pozostawiły trwałe ślady w układzie kostnym.

·         Porównanie danych medycznych (przebyte zabiegi lecznicze i chirurgiczne)

·         Porównywanie znaków szczególnych – blizn, tatuaży

·         Porównanie danych rys opisowych

·         Identyfikacja rzeczy osobistych

·         Identyfikacja na podstawie dokumentów tożsamości znalezionych przy zwłokach

·         Rozpoznanie przez świadków, członków rodziny lub znajomych

TEMAT: PRZESŁUCHANIE ŚWIADKA

Zeznania formułują się w toku zachodzących w psychice człowieka procesów poznawczych. Otoczenie wokół siebie poznajemy dzięki informacjom docierającym za pośrednictwem zmysłów – wzrok, słuchu, węchu a także dzięki receptorom dotyku oraz smaku. Zwykle zakładamy, że świat jest taki sam oraz tak samo widziany przez innych, jakim my go odbierały,  a nasze zmysły odzwierciedlają obiektywną rzeczywistość przedstawiając świat na podobieństwo lustra odbijającego idealny świat. 

Nasze zmysły nie dostarczają nam tak dokładnego obrazu, gdyż odbieranie informacji jest aktywnym oraz złożonym procesem, w którym umysł współpracuje ze zmysłami, wspólnie tworzą obraz otaczającej nasz rzeczywistości.

Dzięki percepcji to co poznajemy zmysłami, nie jest prostym przykładem światła, koloru, kształtu, zapachu, lecz organizowaną, spójną wiadomością, pozwalającą odnaleźć stałość i ciągłość zmieniającym się świecie. Spostrzegamy przedmioty, zdarzenia, a nie ich poszczególne właściwości, a proces spostrzegania zależy także od tego, co wnosimy ze swych poprzednich doświadczeń.

Wrażenie – najprostszy proces poznawczy, swoistą reakcją receptora na pochodzące ze środowiska pobudzenie, będące fizjologiczną reakcją, niezależną od organu zmysłowego.

Spostrzeganie jest złożonym procesem psychicznym, dzięki któremu jednostka porządkuje swoje wrażenie i poznaje rzeczywistość. Wszystkie doznania zmysłowe, a więc zarówno wrażenia jak i spostrzeżenia, powstają wówczas dopiero, gdy działający na receptory bodziec osiągnie określoną minimalną intensywność, określaną jako wartość progową lub tzw. próg absolutny. Wartości progowe są różne dla różnych osób, mogą także wykazywać wahania u tej samej osoby w innych okolicznościach i czasie.  W procesie formowania się zeznań najistotniejsze znaczenie mają zmysły wzroku oraz słuchu, mniejsze zaś węchu oraz dotyku.

Większość zeznań kształtuje się przede wszystkim na podstawie doznań wzrokowych.

Jeśli wzór obserwującego zdarzenie funkcjonował prawidłowo, możemy przyjąć, że poczynione przez niego spostrzeżenia prawidłowo odzwierciedlają rzeczywistość.

Formułowanie zeznań:

·         Spostrzeganie – proces psychiczny; odzwierciedlanie w świadomości człowieka całokształtu danego przedmiotu lub zjawiska które analizujemy. Spostrzeganie przebiega na dwóch etapach:

o       Sensoryczno-motoryczny – spostrzeżenie figur, tła, koloru, dźwięków, zapachów, smaków, ciepła, bólu itd.

o       ...